Daling van vakbondsleden zet door in 2023

Gepubliceerd op 09/09/2024 10:00 in Economie

In 2023 is het aantal werknemers dat lid is van een vakbond opnieuw gedaald, naar 15 procent. Dit blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden. De daling van de organisatiegraad, oftewel het percentage vakbondsleden onder werknemers, heeft zich voortgezet ten opzichte van voorgaande jaren. In 2022 was het percentage nog ongeveer 16 procent.

Uit de gegevens blijkt dat mannen vaker lid zijn van een vakbond dan vrouwen, met respectievelijk 17 procent tegenover 14 procent. Vooral onder de oudere leeftijdsgroepen tot 65 jaar is het vakbondslidmaatschap sterk afgenomen tussen 2018 en 2023. Zo was in 2023 slechts 25 procent van de 55- tot 65-jarige werknemers lid, terwijl dit in 2018 nog 31 procent was.

De gemiddelde leeftijd van vakbondsleden was 47 jaar in 2023, terwijl werknemers die geen lid zijn gemiddeld 40 jaar oud zijn. De organisatiegraad is het hoogst onder werknemers in het openbaar bestuur (27 procent), gevolgd door het onderwijs (26 procent) en vervoer en opslag (24 procent). Werknemers in de informatie en communicatie sector zijn met 6 procent het minst vaak lid van een vakbond.

Werknemers die in grote organisaties werken zijn vaker aangesloten bij een vakbond dan werknemers in kleinere bedrijven. Ook is er een verschil te zien in het lidmaatschap tussen werknemers met een vaste arbeidsrelatie en werknemers met een flexibele arbeidsrelatie, evenals tussen werknemers met en zonder cao.

Hoewel het CBS niet heeft gevraagd waarom niet-leden geen lid zijn, tonen eerdere gegevens aan dat onder andere de kosten en de perceptie van de invloed van vakbonden hierin een rol kunnen spelen. Hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp benadrukt dat het ledental niet alles zegt over de representativiteit van vakbonden. Het is volgens hem zorgwekkender als het aantal georganiseerde werkgevers afneemt.

Om het ledental weer te verhogen, zijn volgens Verhulp verschillende methoden mogelijk, zoals een opt-outsysteem of alternatieve vormen van steun. Het is echter wel belangrijk voor de financiële basis van vakbonden dat het ledental op peil blijft, aangezien leden zorgen voor contributie die de vakbonden draaiende houdt.