Uitspraak hoogste rechter zorgt ervoor dat AOW'ers met schulden meer geld overhouden

Gepubliceerd op 27/01/2024 03:00 in Economie

Mensen met een AOW-uitkering die een schuld hebben bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) kunnen voortaan per maand meer geld overhouden om van te leven. Dit is het gevolg van een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB), de hoogste rechter in het sociale zekerheidsrecht.

De uitspraak is het resultaat van een geschil tussen de SVB en een stel dat te veel ontvangen AOW moest terugbetalen. De SVB hield een deel van de AOW-uitkering in als aflossing van de schuld, maar volgens de rechter was dit bedrag te hoog. Hierdoor bleef er te weinig over om van te leven.

Schulden kunnen ontstaan doordat te veel ontvangen AOW moet worden terugbetaald, maar ook door opgelegde boetes, bijvoorbeeld voor het achterhouden van informatie over het al dan niet samenwonen.

Op 1 januari 2021 zijn de regels voor de zogeheten beslagvrije voet veranderd. Dit is het bedrag dat iemand die schulden aflost ten minste moet overhouden om van te kunnen rondkomen. Voor AOW'ers met een schuld bij de SVB pakte deze verandering echter vaak slecht uit. Hun beslagvrije voet ging omlaag, waardoor er minder geld beschikbaar was om van te leven. Hierdoor raakten veel AOW'ers in financiële problemen.

Demissionair minister Schouten van Sociale Zaken en de SVB erkenden dit probleem en kwamen met een overgangsregeling. Minister Schouten beloofde ook dat de rekenmethode voor de beslagvrije voet aangepast zou worden. Echter, de rechter oordeelde dat deze maatregelen niet voldoende waren. De rekenmethode die bepaalt hoeveel de SVB moet inhouden werd door de rechter buiten werking gesteld. Voortaan moet voor AOW'ers de oude methode gehanteerd worden, totdat er een wettelijke regeling is die ervoor zorgt dat de beslagvrije voet hoog genoeg is om van te kunnen rondkomen.

De nieuwe regels voor de beslagvrije voet voor AOW'ers, die werden ingevoerd met de 'Wet vereenvoudiging beslagvrije voet', hadden al langer de nodige kritiek ontvangen. Bij het vaststellen van de nieuwe beslagvrije voet werd leeftijd niet langer meegenomen als een factor. Dit terwijl AOW'ers vaak geen perspectief hebben op betaald werk en meer energie verbruiken doordat ze veel thuis zijn. Om dit te compenseren, werd het percentage van het bijstandsniveau verhoogd van 90 procent naar 95 procent voor AOW'ers.

Echter, in de praktijk betekende de nieuwe beslagvrije voet dat alleenstaande AOW'ers die schulden aflossen tot 135 euro per maand minder overhielden, terwijl gehuwde AOW'ers 93 euro minder overhielden. Zowel de minister als de SVB noemden dit effect "ongewenst", maar er werd tot nu toe geen aanpassing aan de regels gedaan.

De uitspraak van de CRvB heeft een brede werking. Niet alleen de SVB, maar ook bijvoorbeeld het UWV zal de beslagvrije voet moeten bijstellen voor mensen boven de AOW-leeftijd die een schuld hebben bij het UWV en waarbij het UWV een deel van de uitkering inhoudt.

De SVB en het ministerie van Sociale Zaken moeten de uitspraak nog nader analyseren voordat er beslissingen worden genomen over het terugbetalen van te veel ingehouden bedragen. Het ministerie verwacht dit voorjaar de uitkomsten van een onderzoek naar de toepassing van de beslagvrije voet voor AOW-gerechtigden.