Toeslagschulden steeds groter probleem voor huishoudens, vooral bij lagere inkomens

Gepubliceerd op 14/12/2023 01:00 in Economie

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat toeslagen die moeten worden terugbetaald, een steeds belangrijkere bron van problematische schulden zijn geworden. In de afgelopen vijf jaar is het aantal huishoudens met toeslagschulden aanzienlijk toegenomen.

Begin dit jaar kampten meer dan 726.000 huishoudens met problematische schulden. Van deze groep was bij een vijfde deel de Dienst Toeslagen de schuldeiser. Dit betekent dat in vijf jaar tijd ongeveer 80.000 huishoudens zijn bijgekomen met toeslagschulden. Het gaat hierbij om gezinnen die toeslagen moeten terugbetalen, zoals huurtoeslag, zorgtoeslag, kindgebonden budget of kinderopvangtoeslag.

Volgens Dienst Toeslagen zijn er twee verklaringen voor de toename van het aantal huishoudens met toeslagschulden. Ten eerste speelt de coronacrisis een rol. Tijdens deze periode werd de invordering van toeslagen tijdelijk stopgezet vanwege de financiële onzekerheid bij veel mensen. Dit heeft geleid tot een toename van huishoudens met langdurige schulden. Een woordvoerder van de Dienst Toeslagen meldt dat het in totaal ging om ruim 1 miljoen burgers met een totale betalingsachterstand van ongeveer 1 miljard euro.

Hoewel de invordering vorig jaar april weer is hervat, is het aantal huishoudens met problematische toeslagschulden ook vorig jaar gestegen. Volgens de woordvoerder heeft dit mogelijk te maken met de onverwacht hoge loonstijgingen in 2022. Vooral bij huurtoeslag is er sprake van een toename van terugvorderingen. Dienst Toeslagen benadrukt het belang van het actueel houden van gegevens, met name het inkomen, om onverwachte terugvorderingen te voorkomen.

Deskundigen uiten kritiek op het toeslagenstelsel, waarbij burgers zelf verantwoordelijk zijn voor het doorgeven van wijzigingen in inkomens- en andere gegevens. Anna Custers, lector armoede interventies aan de Hogeschool van Amsterdam, noemt dit de achilleshiel van het systeem. Zij wijst erop dat gezinnen met lagere inkomens vaak te maken hebben met wisselende inkomsten en daardoor een verhoogd risico lopen op terugvorderingen. Het doorgeven van elke schommeling in inkomen is voor deze gezinnen vaak niet haalbaar.

Ook Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool van Utrecht en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, is kritisch. Zij stelt dat een oproep van de Dienst Toeslagen niet voldoende is en dat het systeem veel burgers overvraagt. Jungmann pleit voor een systeem waarbij werkgevers de Belastingdienst informeren en zij direct de toeslagen kunnen bijstellen.

Deskundigen vrezen dat de achterstanden in toeslagschulden verder zullen oplopen, vooral door de verhoging van toeslagen dit jaar en volgend jaar. Als wijzigingen niet op tijd worden doorgegeven, kunnen de terugvorderingen nog hoger worden.

Daarnaast is ook het aantal huishoudens met schulden bij de Belastingdienst de afgelopen vijf jaar relatief sterk gestegen. Inmiddels heeft zo'n 45 procent van de huishoudens met problematische schulden een schuld bij de Belastingdienst, tegenover 32 procent in 2018. Dit betekent dat er ruim 100.000 huishoudens met een schuld bij de Belastingdienst zijn bijgekomen.

Wel is er positief nieuws te melden bij andere diensten. Zo is er een daling te zien in het aantal huishoudens met schulden als gevolg van niet-betaalde verkeersboetes en studieschulden die niet kunnen worden afbetaald.