Arbeidsmigratie biedt maar gedeeltelijke oplossing voor vergrijzing en personeelstekort

Gepubliceerd op 11/12/2023 23:00 in Economie

Arbeidsmigratie kan in de toekomst zorgen voor nieuwe problemen in plaats van een oplossing te bieden voor de vergrijzing en het personeelstekort, zo concludeert de Adviesraad Migratie. Het onafhankelijke adviescollege voor de overheid heeft onderzoek gedaan naar de effecten van arbeidsmigratie op de 'grijze druk' in Nederland. Deze druk, oftewel de verhouding tussen werkenden en gepensioneerden, zal de komende jaren steeds groter worden, waardoor de financiële middelen voor collectieve voorzieningen zoals de AOW en zorg onder druk komen te staan.

Het onderzoek richtte zich op verschillende opties om de grijze druk te verminderen. Een van de opties is het aantrekken van zo'n drie miljoen extra arbeidsmigranten tot 2040. Echter, de Adviesraad Migratie concludeert dat dit "niet realistisch" is. Andere mogelijkheden zijn dat mensen meer gaan werken in de komende jaren of dat de AOW-leeftijd wordt verhoogd.

Om de verschillende opties te evalueren, gebruikten de onderzoekers een illustratief getal van 50.000 extra arbeidsmigranten per jaar, bovenop de bestaande prognoses. Volgens hen zouden deze migranten hetzelfde effect kunnen hebben als wanneer alle werkenden hun werkweek met tien minuten per week zouden verlengen, of als de AOW-leeftijd elk jaar met 3,5 maand zou worden verhoogd. Na tien jaar zou de gemiddelde werkweek dan met 1 uur en 40 minuten zijn verlengd of zou de AOW-leeftijd met drie jaar zijn verhoogd.

Echter, het overschot aan arbeidsmigranten kan volgens de onderzoekers ook tot nieuwe problemen leiden. Voorzitter Monique Kremer van de adviesraad legt uit: "Het probleem is dat we na 2040 over het hoogtepunt van de vergrijzing heen zijn. Als je dan heel veel mensen hebt aangetrokken, kom je nog meer in problemen. Want dan hebben we misschien te veel mensen voor het werk dat er is." Het scenario zou nog ongunstiger worden als de extra migranten ook kinderen in Nederland krijgen, waardoor de scheve verhouding tussen werkenden en niet-werkenden tot 2047 zou toenemen.

Hoewel arbeidsmigranten bijdragen aan de economische groei van Nederland, heeft dit nauwelijks invloed op de welvaart per hoofd van de bevolking. Dit komt doordat de groei over meer mensen moet worden verdeeld. Vooral hoogopgeleide kennismigranten met een brutoloon boven de 40.000 euro dragen het meest bij aan de welvaart. Arbeidsmigranten kunnen echter vooral nuttig zijn als zij kennis of vaardigheden meebrengen waar tekort aan is in Nederland, zoals gespecialiseerde verpleegkundigen of technici. Dit kan weer zorgen voor extra banen in Nederland zelf.

Het merendeel van de arbeidsmigranten vervult echter eenvoudig, laagbetaald werk, en draagt volgens de onderzoekers minder bij aan de economie. Doordat zij bereid zijn om voor lage lonen te werken, is er ook geen stimulans voor werkgevers om de lonen te verhogen. Dit leidt ertoe dat Nederlanders minder snel solliciteren op dit soort banen, wat resulteert in een afhankelijkheid van goedkope arbeidsmigranten in sectoren zoals de glastuinbouw, slachterijen en distributiecentra. Dit heeft negatieve gevolgen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, waar mensen moeten concurreren met migranten die slechtere lonen en arbeidsomstandigheden accepteren.

De onderzoekers concluderen dat selectieve arbeidsmigratie, waarbij alleen migranten met specifieke kwaliteiten worden toegelaten die niet in Nederland voorhanden zijn, wellicht de beste optie is tot 2040. "Als het gaat om werk dat mak