Aantal korting bijstandsuitkeringen gehalveerd in grote gemeenten, maar aantal ontvangers blijft stabiel

Gepubliceerd op 25/11/2023 09:00 in Economie

Het aantal keren dat de tien grootste gemeenten in 2019 een korting oplegden op de bijstandsuitkering was bijna 6000 keer. Drie jaar later is dat aantal gehalveerd in deze gemeenten. Tegelijkertijd is het aantal mensen dat een bijstandsuitkering ontvangt in deze gemeenten nauwelijks verminderd.

Volgens Gijsbert Vonk, hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de universiteit van Groningen, is dit goed nieuws. Hij merkt op dat dit soort sancties vaak te makkelijk worden opgelegd en dat het geen automatisch maatregelencircus mag worden.

Gemeenten kunnen om verschillende redenen een bijstandsuitkering korten, bijvoorbeeld als mensen niet verschijnen op afspraken met de gemeente of als ze onbereikbaar zijn. Na een korting moeten bijstandsontvangers soms maanden rondkomen van een verlaagde uitkering. Het doel van deze maatregelen is om meer mensen in de bijstand te stimuleren actief op zoek te blijven naar werk, zonder dat het gaat om fraude, zoals zwart werken.

Uit onderzoek van de NOS twee jaar geleden bleek dat er grote verschillen waren tussen de gemeenten wat betreft deze strafmaatregelen. Zo legde Rotterdam bijna drie keer zoveel maatregelen op als Amsterdam, terwijl de hoofdstad meer inwoners met een bijstandsuitkering had. Deze verschillen zijn tot op heden nog steeds aanwezig. Rotterdam is nog steeds koploper met ongeveer twee keer zoveel gekorte uitkeringen als Amsterdam.

De afnames zijn echter niet overal gelijk. In Breda was de grootste afname te zien (89 procent), terwijl in Utrecht de afname het kleinst was (24 procent). Een woordvoerder van de gemeente Breda stelt dat de afname het gevolg is van een samenloop van omstandigheden. De coronamaatregelen speelden hierin een rol, aangezien inwoners niet konden deelnemen aan verschillende trajecten tijdens de lockdowns. Hierdoor kon er niet voldoende beoordeeld worden welke stappen er werden genomen richting de arbeidsmarkt. Daarnaast heeft ook het beleid van de gemeente, vooral in het afgelopen jaar, bijgedragen aan de afname.

De gemeente Breda besloot bijvoorbeeld geen maatregelen op te leggen aan gezinnen die door de stijgende energielasten steeds moeilijker rond konden komen in 2022. Volgens de gemeentewoordvoerder is het opleggen van maatregelen waardoor gezinnen in verdere financiële problemen komen, de minst wenselijke situatie.

Gijsbert Vonk is blij met dit laatste argument. Hij stelt dat het lijkt alsof mensen nu het inzicht krijgen dat veel mensen in de bijstand al moeite hadden om rond te komen, zelfs voor de energiecrisis.

Twee jaar geleden bleek dat de opgelegde maatregelen ook niet altijd terecht waren. Ongeveer een op de drie bijstandsontvangers die bezwaar maakten in 2019 kreeg gelijk. Dit aandeel is ongeveer gelijk gebleven. Ook in 2022 werd geconstateerd dat zo'n 35 procent van de bezwaarmakers ten onrechte gestraft was.

Zulke onterechte maatregelen kunnen grote gevolgen hebben. Zo kon een Rotterdammer zijn vaste lasten niet meer betalen toen de gemeente in 2021 ten onrechte zijn uitkering kortte. Hij was bijna uit de schulden, maar door de maatregel liepen zijn schulden weer aanzienlijk op. Hij kreeg geen schadevergoeding.

Om persoonlijke tragedies zoals deze te voorkomen, is een verandering van het systeem nodig, aldus Gijsbert Vonk. Hoewel er een wetsvoorstel ligt om het gemeentebeleid af te zwakken, is dit nog niet uitgewerkt. Volgens Vonk is het