Doorrekening verkiezingsprogramma's laat plannen van prominente partijen buiten beschouwing

Gepubliceerd op 07/11/2023 21:00 in Economie

Morgenochtend zal het Centraal Planbureau (CPB) de traditionele doorrekening van de verkiezingsprogramma's presenteren. Opvallend genoeg ontbreken de plannen van twee partijen die hoog in de peilingen staan, namelijk NSC van Pieter Omtzigt en BBB van Caroline van der Plas. Ook de SP, PVV, Partij voor de Dieren, Denk en Forum voor Democratie hebben ervoor gekozen om hun voorstellen niet te laten doorrekenen. Deze weigeringen hebben te maken met de kritiek die deze partijen hebben op de werkwijze van het CPB. Hoewel deze kritiek al langer bestaat, is het aantal partijen dat niet meedoet aan de doorrekening nog niet eerder zo groot geweest. Hierdoor geeft de doorrekening deze keer geen volledig beeld van de verkiezingsprogramma's.

De voornaamste reden voor de weigeraars is het gebruik van economische modellen door het CPB om te voorspellen wat de effecten van de plannen zullen zijn voor de schatkist en de economie. Volgens SP-leider Lilian Marijnissen zijn dit "neoliberale modellen", waarbij de ideeën van haar partij automatisch negatief worden beoordeeld. Marijnissen noemt als voorbeeld de verhoging van het minimumloon, waar de SP al langere tijd voor pleit. In eerdere doorrekeningen werd gesteld dat dit desastreus zou zijn voor de werkgelegenheid, maar het CPB heeft inmiddels een ander standpunt ingenomen. De SP is echter van mening dat er alsnog sprake is van een scheefgroei in lonen. Marijnissen benadrukt dat haar partij een ideeënstrijd wil voeren in plaats van een boekhoudersdebat.

Desondanks hebben veel partijen inmiddels voldoende kennis over de CPB-modellen opgedaan, waardoor zij weten welke voorstellen positief zullen uitpakken in de doorrekening. Zo blijkt bijvoorbeeld dat belastingkortingen voor werkenden mensen stimuleren om te gaan werken, wat een positieve invloed heeft op het oordeel van het CPB. Partijen maken hier vervolgens handig gebruik van om hun programma's te promoten.

Pieter Omtzigt, lijsttrekker van NSC en een van de koplopers in de peilingen, bekritiseert het CPB omdat zij volgens hem werken met een schijnwerkelijkheid die weinig te maken heeft met de werkelijke wereld en te gemakkelijk gemanipuleerd kan worden door partijen. Hij kon zijn programma niet laten doorrekenen omdat de deadline voor het inleveren van de plannen al verstreken was voordat zijn partij was opgericht. In het RTL-debat van afgelopen zondag ontving Omtzigt veel kritiek op deze kwestie, waarbij VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz opmerkte dat het partijprogramma van NSC zo een menukaart zonder prijzen werd. Omtzigt heeft echter toegezegd binnenkort met een eigen overzicht te komen van de kosten en opbrengsten van zijn plannen.

Hoewel veel partijen ervoor hebben gekozen hun plannen niet te laten doorrekenen, betekent dit niet dat er helemaal geen doorrekening heeft plaatsgevonden. Oud-econoom bij het CPB, Wim Suyker, heeft op eigen initiatief de verschillende partijprogramma's doorgerekend. Hij concludeert dat veel programma's vaag zijn over de financiële en economische consequenties. Suyker merkt op dat er weliswaar lijsten zijn met zaken die aangepakt moeten worden, maar dat er geen gedetailleerde informatie is over hoe en wanneer dit zal gebeuren. Suyker heeft ook de plannen van NSC en BBB doorgerekend en concludeert dat beide partijen het overheidstekort zullen laten oplopen. Omtzigt geeft ongeveer 2 miljard euro meer uit dan er binnenkomt, terwijl dit bij Van der Plas neerk