Onderzoekers pleiten voor herziening incassostelsel vanwege groeiend aantal Nederlandse huishoudens met schulden

Gepubliceerd op 05/10/2023 19:00 in Economie

Het Nederlandse stelsel van schulden incasseren moet grondig herzien worden, zo stellen twee onderzoekers in een ongevraagd advies. De beroepsorganisatie van deurwaarders KBvG is het met hen eens. Uit de meest recente cijfers van het CBS blijkt namelijk dat bij ruim 600.000 huishoudens de schulden zodanig hoog zijn dat zij er zelf niet uit kunnen komen. Het aantal huishoudens met problematische schulden blijft al jaren onveranderd. Opvallend genoeg zijn vijf van de zes huishoudens met problematische schulden niet bekend bij de schuldhulpverlening, ondanks diverse onderzoeksrapporten, proefprojecten, steunmaatregelen en beleidsaanpassingen.

In hun advies laten onderzoekers Nadja Jungmann en André Moerman zien welke problemen het huidige incassostelsel met zich meebrengt, aan de hand van rekenvoorbeelden. Zo nemen ze het voorbeeld van een huishouden met drie schulden van 750 euro, dat maandelijks 100 euro kan aflossen. Dit huishouden komt uiteindelijk uit op extra kosten van maar liefst 5593,07 euro. In de eerste 46 maanden gaat het grootste deel van de afbetaling naar de kosten en wordt er vrijwel niets van de oorspronkelijke schuld afgelost.

Volgens de onderzoekers is de kern van het probleem dat verschillende schuldeisers concurreren om een zo groot mogelijk deel van de afloscapaciteit te bemachtigen wanneer een huishouden meerdere schulden heeft. Dit leidt tot kosten in de verschillende stadia van het incassotraject. Als bijvoorbeeld drie schulden worden meegenomen, kunnen al die kosten ook drie keer in rekening worden gebracht. Hierdoor kan een schuld van 2250 euro uiteindelijk leiden tot kosten van 5593,07 euro.

"De verschillende schuldeisers hebben geen objectief zicht op wat een debiteur kan aflossen", aldus Jungmann. "En ze weten niet welke andere schuldeisers er zijn. Eigenlijk sturen ze in de mist." Dit zorgt er vaak voor dat schuldeisers kiezen voor het inzetten van alle juridische middelen om de schuld te incasseren, wat leidt tot dramatische kostenstijgingen.

De onderzoekers pleiten in hun rapport 'Schulden klein houden en perspectief bieden' voor een nieuw incassostelsel waarin alle schuldeisers naar rato worden afbetaald volgens een afbetalingsplan. Hierbij wordt vastgesteld wat de debiteur maximaal kan betalen, zonder onder het bestaansminimum te zakken. Hoewel er al afbetalingsregelingen bestaan, maken veel mensen met schulden hier in de praktijk geen gebruik van. Slechts minder dan 5 procent van alle huishoudens met geregistreerde problematische schulden maakt gebruik van een schuldregeling met kwijtschelding.

Opmerkelijk genoeg werd het onderzoek naar een nieuw incassostelsel gefinancierd door de beroepsvereniging van deurwaarders KBvG, terwijl de veranderingen in het stelsel een beperking zouden betekenen voor hun verdienmodel. Chris Bakhuis, voorzitter van KBvG, benadrukt echter dat het huidige stelsel toe is aan een grondige herziening om de focus te verschuiven van afzonderlijke vorderingen naar het collectieve belang van zowel de debiteur als de schuldeiser.

Demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming heeft het advies in ontvangst genomen namens minister Schouten voor Armoedebeleid. Het zal meegenomen worden in het 'Interdepartementale Beleidsonderzoek' naar problematische schulden dat al bij de Miljoenennota werd aangekondigd. Het onderzoek richt zich op mogelijke oplossingen voor de schuldenproblematiek in Nederland en zal in mei afgerond