Onderzoek RIVM toont direct verband aan tussen Tata Steel en gezondheidsklachten in de IJmond

Gepubliceerd op 23/09/2023 05:00 in Economie

Inwoners van de IJmond hebben jarenlang verlangd naar een rapport zoals dat vandaag door het RIVM is gepubliceerd. Voor het eerst is er grootschalig bewijs geleverd voor een direct verband tussen de uitstoot van staalfabriek Tata Steel en de gezondheidsklachten van de omwonenden.

Al decennialang werd er gediscussieerd over de schadelijkheid van de staalfabriek voor de omwonenden. De discussie liep hoog op. Hieronder zijn enkele belangrijke gebeurtenissen op een rij gezet.

In 1975 werden er voor het eerst kankerverwekkende stoffen gemeten rondom de Koninklijke Hoogovens, die tussen 1920 en 1930 in de IJmond werden gebouwd. Hoewel het zelfstandig kunnen produceren van staal en ijzer van groot belang was voor de industriële ontwikkeling van Nederland, bleek de productie ook een nadeel te hebben. Destijds werden er zeer hoge concentraties kankerverwekkende stoffen gedetecteerd op meetpunten rondom de fabriek. Een rapport hierover verdween echter in een la en kwam pas bijna vijftig jaar later, in 2021, via EenVandaag naar buiten.

In 1991 kregen inwoners van Wijk aan Zee te maken met grafietregens. Hoewel de Hoogovens een vergunning hadden om grafiet uit te stoten, werden er geen maatregelen genomen. Tientallen mensen protesteerden bij het hoofdkantoor van het bedrijf in Beverwijk, waarna er beloofd werd dat er actie ondernomen zou worden.

In 2008 maakte het onderzoeksprogramma Zembla een uitzending over Corus, het bedrijf dat destijds eigenaar was van de hoogovens. Er werd beweerd dat Corus te veel giftige stoffen uitstootte en dat er in de directe omgeving meer gevallen van kanker waren dan elders in Nederland. Het RIVM startte een onderzoek, maar kon destijds geen direct verband leggen.

In 2018 begon het gebied rondom de hoogovens, die inmiddels waren overgenomen door de Indiase staalproducent Tata Steel, steeds vaker bedekt te worden met zwarte stof. Tata Steel voerde zelf onderzoek uit en beweerde dat de grafietregens voornamelijk bestonden uit koolstof, zwavel en metalen. De GGD gaf aan dat er geen direct gevaar was, maar adviseerde wel om vaker handen te wassen, groente te schillen en ramen gesloten te houden. Dit leidde tot onbegrip onder de omwonenden.

In 2019 publiceerde het RIVM een alarmerend rapport waarin stond dat de grafietregens zoveel lood, mangaan en vanadium bevatten dat ze een risico vormden voor de gezondheid, vooral van jonge kinderen. Tata Steel beloofde maatregelen te nemen om de uitstoot te verminderen en zelfs volledig te elimineren door over te schakelen op waterstof.

In 2020 zorgde een rapport van GGD Kennemerland opnieuw voor onrust. Hieruit bleek dat inwoners van de regio Haarlem en de IJmond vaker kanker kregen dan andere Nederlanders, waarbij mensen in Beverwijk 25% meer kans hadden op longkanker. De GGD liet echter geen duidelijke oorzaak zien, omdat het mogelijk kwam door het rookgedrag van Beverwijkers in het verleden, maar ook door de luchtverontreiniging met fijnstof.

In 2021 presenteerde het RIVM een uitgebreider onderzoek waaruit bleek dat omwonenden vaker last hadden van hoofdpijn, misselijkheid en andere gezondheidsproblemen dan elders in Nederland. Er werd een duidelijk verband vermoed, maar het RIVM stelde dat er nog meer wetenschappelijk onderzoek nodig was om dit verband definitief vast te stellen. De omwonenden waren wantrouwig,