Problemen stapelen zich op bij invoering van statiegeld op flesjes en blikjes

Gepubliceerd op 22/09/2023 07:00 in Economie

Het verminderen van flesjes en blikjes in het zwerfafval leek in 2018 een haalbare doelstelling voor staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Milieu. Echter, vijf jaar later blijkt de operatie om jaarlijks 1 miljard plastic flesjes weg te krijgen steeds ingewikkelder te worden. De nieuwste hindernis zijn inzamelende ondernemers die niet voldoende uitbetaald krijgen.

Het probleem begon al bij het begin. Producenten kregen zelf de regie om flesjes en blikjes uit het zwerfafval te weren. Zij mochten zelf een systeem bedenken om jaarlijks 70 tot 90 procent van de plastic flesjes voor 2021 uit het zwerfafval te halen. Als de industrie faalde, zou statiegeld worden uitgebreid, aldus de staatssecretaris destijds.

Echter, dit was niet de eerste keer dat statiegeld ter sprake kwam. In 2012 was de verpakkingsindustrie erin geslaagd om het statiegeld op PET-flessen af te schaffen, maar in 2015 werd dit teruggedraaid vanwege het falen van het beter inzamelen van plastic flessen. Nu voert Van Veldhoven statiegeld in, maar alleen op flesjes en niet op blikjes.

Het Afvalfonds Verpakkingen argumenteert dat het uitbreiden van het statiegeldsysteem alleen voor flesjes al 154 miljoen euro zou kosten en slechts een vermindering van 3 procent zwerfafval zou opleveren. Zij benadrukken dat er nog veel ander zwerfafval is, zoals snoepwikkels, chipszakken en patatbakjes. Het voorstel wordt daarom afgezwakt en statiegeld wordt alleen ingevoerd voor flesjes. De industrie krijgt een jaar de tijd om de inzamelautomaten gereed te krijgen, waardoor het systeem pas vanaf 1 juli 2021 actief zal zijn.

Na een jaar is Statiegeld Nederland tevreden over het eerste resultaat, hoewel de reductie van 80 procent achterblijft bij het doel van 90 procent. Daarom zal er ook statiegeld worden ingevoerd op blikjes.

Echter, ook deze stap gaat niet zonder problemen. De verpakkingsindustrie beweert de deadline van 1 januari 2023 niet te kunnen halen vanwege technische problemen en een tekort aan machines om ingeleverde blikjes plat te persen. Ondanks dreigementen van de Inspectie Leefomgeving en Milieu wordt het uitstel toch toegestaan en gaat het statiegeld op blikjes vanaf 1 april in.

Het eerste incident doet zich al na vijf dagen voor: Heineken brengt nog steeds blikjes op de markt zonder statiegeld. Dit leidt tot dwangsommen en een justitieel onderzoek.

Met de invoering van het statiegeld ontstaat er een jacht op blikjes en flesjes in steden. Vuilnisbakken worden opengebroken en zakken worden leeggeschud, waardoor het zwerfvuil juist toeneemt.

Naast deze problemen worden ruim 120 automaten in supermarkten gehackt en zijn er andere defecten. Supermarkten worden overspoeld met statiegeldblikjes vol met frisdrankresten, waardoor de machines kapot gaan.

Daarnaast blijkt de inzameling van flesjes achter te blijven, slechts 58 procent wordt ingeleverd in 2022. Het Afvalfonds wordt op de hoogte gebracht van de overtreding en moet cijfers verstrekken over onder andere inzamelaantallen per merk en het aantal inzamelautomaten en andere inzamelpunten.

Ondanks het teleurstellende resultaat roept de demissionaire staatssecretaris op tot een verbeterplan. Als er geen verbetering komt, worden er maatregelen genomen. De focus ligt op het verminderen