Kabinet reserveert 100 miljoen euro om bedrijven van strategisch belang te beschermen tegen ongewenste eigenaren

Gepubliceerd op 21/09/2023 00:00 in Economie

Het kabinet heeft op Prinsjesdag aangekondigd dat er 100 miljoen euro beschikbaar wordt gesteld om te voorkomen dat bedrijven van "strategisch belang" via investeringen of overnames in handen komen van ongewenste eigenaren. Dit plan is gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken.

Met name China en Rusland worden gezien als ongewenste eigenaren. China is namelijk bezig om een technologische grootmacht te worden, wat nauwlettend wordt gevolgd door het Westen. Het geld wordt beschouwd als een "laatste redmiddel" om nationale veiligheidsrisico's aan te pakken wanneer wetgeving of investeringen van andere partijen geen oplossing bieden, aldus minister Adriaansens in een Kamerbrief.

Dit initiatief vormt een aanvulling op een nieuwe wet die de mogelijkheid biedt om in te grijpen wanneer overnames de nationale veiligheid in gevaar brengen. "Maar als de wet niet voldoende is, kunnen we ook tijdelijk een bedrijfsbelang nemen", legt een woordvoerder uit.

Het ministerie van Economische Zaken heeft de afgelopen jaren al een paar keer ingegrepen. Zo kreeg Smart Photonics in 2020 een lening van 20 miljoen euro van het ministerie. Dit bedrijf produceert chips die werken op basis van licht in plaats van elektriciteit, waardoor de chips sneller en efficiënter worden. Het ministerie was tegen een investering van een Chinees bedrijf en besloot om in te grijpen.

Een ander voorbeeld is Lionix, een bedrijf uit Twente. De meerderheidsaandeelhouder, afkomstig uit Zuid-Korea, wilde aandelen verkopen. Een Chinese klant van Lionix toonde interesse, maar Economische Zaken besloot om de aandelen op te kopen.

In beide gevallen moest het ministerie snel geld regelen voor de investering, wat enige afstemming met het ministerie van Financiën vereiste. Nu is er voor de komende twee jaar een budget beschikbaar voor dergelijke ingrepen. Hoewel er op dit moment geen specifieke zorgen zijn over potentiële overnames, is het bewustzijn van de risico's wel toegenomen. Het doel is om de afhankelijkheid van landen buiten de EU binnen Europa te verminderen.

Het fonds en de nieuwe wet zijn "landenneutraal". Desalniettemin tonen de voorbeelden van Smart Photonics en Lionix aan dat Chinese bedrijven waarschijnlijk zullen worden tegengehouden door dit fonds bij overnames of investeringen.

Het geld is niet alleen bedoeld voor technologiebedrijven, maar ook voor andere bedrijven die van strategisch belang zijn, zoals essentiële leveranciers voor Defensie en inlichtingendiensten. Er zal in de praktijk moeten blijken waar het geld daadwerkelijk naartoe gaat.

Economische Zaken zal het parlement op de hoogte stellen van investeringen. Het geld, 50 miljoen euro dit jaar en 50 miljoen euro volgend jaar, wordt niet rechtstreeks verstrekt door het ministerie. Het wordt ondergebracht bij Invest-NL, een investeringsvehikel van de Nederlandse overheid.

De reacties uit de industrie zijn gemengd. Belangenorganisatie FME benadrukt het belang van terughoudendheid en precisie om te voorkomen dat dit een vorm van verkapt protectionisme wordt.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt het fonds een goede zaak. Het stelt dat wanneer bepaalde technologieën van economisch belang zijn, Nederland ervoor moet zorgen dat een bedrijf kan blijven groeien en niet naar het buitenland gaat.

Photon Delta, een brancheorganisatie in de fotonica-industrie, noemt het fonds een "belangrijke eerste stap", maar benadrukt dat het beschikbare geld waarschijnlijk niet voldoende zal zijn. De waarde van de bedrijven die interesse wekken bij ongewenste