Armoede in Nederland: een relatief begrip met verschillende definities

Gepubliceerd op 20/09/2023 22:00 in Economie

Armoede is een toestand waarin iemand te weinig geld heeft om van te leven. Deze definitie van armoede uit het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal is echter relatief en kan verschillen per land, regio en zelfs gemeente. Toch blijft armoede een belangrijk onderwerp tijdens Prinsjesdag en de Algemene Beschouwingen. In de afgelopen tien jaar is het aantal vermeldingen van armoede in de troonrede en de Miljoenennota aanzienlijk gestegen. Maar wat wordt er precies bedoeld met armoede in Nederland?

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft armoede in Nederland geen vaste definitie. Het SCP benadrukt dat armoede in Nederland niet te vergelijken is met armoede in landen waar hongersnood en droogte heersen. Ook is armoede in Nederland vandaag de dag heel anders dan armoede vlak na de Tweede Wereldoorlog. De definitie van armoede verandert mee met de ontwikkeling van de verzorgingsstaat. Het SCP hanteert een grens op basis van "minimaal noodzakelijke goederen en voorzieningen, met de bijbehorende prijzen".

Hoewel de welvaart in Nederland de afgelopen tien jaar is gestegen, leven er nog steeds mensen in armoede. Het SCP berekent dit op basis van de financiële mogelijkheden om de noodzakelijke goederen en voorzieningen te bekostigen, oftewel de koopkracht. Volgens het SCP is iemand arm wanneer deze persoon onvoldoende inkomen heeft voor bijvoorbeeld voeding of een goede woning. Als iemand wel voldoende inkomen heeft, maar dit aan andere zaken besteedt, wordt die persoon niet als arm beschouwd.

Het SCP heeft een niet-veel-maar-toereikend-criterium opgesteld om het benodigde budget in kaart te brengen voor het betalen van rekeningen en het kunnen deelnemen aan de samenleving. Dit criterium omvat niet alleen kosten voor huur, energie, water en eten, maar ook voor verzekeringen, telefoon, tv en internet, vervoer, meubels, persoonlijke verzorging, was- en schoonmaakmiddelen, contributies en abonnementen, bezoek ontvangen en uitjes maken. Voor dit jaar lag de grens op 1533 euro voor een alleenstaande en 2498 euro voor een stel met een kind.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hanteert een andere definitie van de armoedegrens. Deze is afgeleid van het bijstandsniveau voor een alleenstaande in 1979, toen de koopkracht van deze groep het grootst was. In 2021 lag deze grens op 1130 euro per maand voor een eenpersoonshuishouden en 1590 euro voor een stel. Volgens deze definitie leefden ruim een miljoen Nederlanders in 2021 onder de armoedegrens.

Het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft, wordt beschouwd als een kritisch punt. De afgelopen tien jaar was armoede nauwelijks een onderwerp in de Troonrede en de Miljoenennota. In 2016 daalde het aantal Nederlanders in armoede zelfs tot onder het miljoen, mede dankzij de lage werkloosheid. Door de coronapandemie steeg het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft in 2021 weer boven de miljoen. Opvallend is dat één op de vijf mensen in armoede een baan heeft.

Om het aantal mensen in armoede onder een miljoen te houden, waren er de afgelopen twee jaar diverse steunmaatregelen, zoals het energieplafond. Het Centraal Planbureau (CPB) waarschuwde echter dat zonder aanvullende maatregelen het aantal mensen in armoede weer zou stijgen. Volgens het CPB zal het aantal mensen in armoede in 2024 naar verwachting lager uitkomen dan gevreesd, namelijk op 830.000