Steeds meer cao's bevatten afspraken voor zzp'ers, maar meningsverschillen over impact op ondernemerschap blijven bestaan

Gepubliceerd op 05/08/2023 22:00 in Economie

De afgelopen jaren zijn er in steeds meer cao's afspraken opgenomen voor zelfstandige ondernemers. Opvallend, aangezien een cao eigenlijk bedoeld is als een overeenkomst tussen werkgevers en werknemers, terwijl zzp'ers juist ondernemers zijn.

Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bevatten momenteel negen cao's afspraken over zzp'ers, waaronder die van architecten, de toneel- en danssector en kunsteducatie. In deze cao's wordt meestal een minimumtarief voor zzp'ers afgesproken, met als doel de zzp'ers te beschermen tegen te lage tarieven.

Toch uiten zzp-organisaties kritiek op deze ontwikkeling, omdat cao-afspraken in strijd zijn met het ondernemerschap. "De meeste ondernemers kiezen voor hun eigen vrijheid. Als je prijsafspraken maakt, ga je voorbij aan deze vrijheid", zegt Leo Kits, woordvoerder van Stichting ZZP Nederland. Hij benadrukt ook dat zzp'ers geen inspraak hebben in een cao, waardoor het vreemd is dat er wel over hen wordt gesproken.

Martijn Pennekamps, van platform ikwordzzper.nl en Het Ondernemerscollectief, deelt dezelfde mening als Kits. "Afspraken maken is prima, maar dat hoort thuis in de wetgeving, niet in een cao."

Aan de andere kant zijn er mensen die het juist goed vinden dat zzp'ers op deze manier beter beschermd worden tegen te lage tarieven. "Er is nog steeds een groep die wordt uitgebuit", zegt arbeidsmarktdeskundige Hafid Ballafkih van de Hogeschool van Amsterdam. Als voorbeeld noemt hij pakketbezorgers, kwetsbare zzp'ers die wellicht maar €24 per uur verdienen.

Ballafkih stelt dat de ondernemers die problemen hebben met het opgeven van vrijheid vaak hoger in de 'zzp-hiërarchie' zitten. Volgens hem zijn er veel zzp'ers die eigenlijk geen ondernemer willen zijn of die zich bezighouden met schijnzelfstandigheid, waardoor ondernemerschap niet van toepassing is.

Een van die zzp'ers is danser Gijs Hanegraaf. Hij is het ermee eens dat het minimumtarief in de cao staat, ondanks het conflict met zijn ondernemerschap. "Er waren veel mensen, waaronder ikzelf, die soms wel dertig of veertig euro te weinig vroegen of ontvingen", zegt hij. "Er was veel sprake van schijnzelfstandigheid."

Hanegraaf benadrukt dat het in de danswereld moeilijk is om tariefafspraken te maken, omdat dansen subjectiever is dan bijvoorbeeld sport, waardoor dansers een zwakkere onderhandelingspositie hebben.

Ook Stichting ZZP Nederland ziet verschillen tussen soorten zzp'ers. "Het is goed om de onderkant van de zzp-markt te beschermen, maar niet ten koste van alle zzp'ers", zegt woordvoerder Kits. De belangenorganisatie vreest dat opdrachtgevers het minimumtarief als standaardtarief zullen gaan zien, waardoor andere zzp'ers juist minder zullen verdienen.

Arbeidsmarktdeskundige Ton Wilthagen deelt deze bezorgdheid. "Het is sympathiek, maar we moeten goed kijken waar we afspraken maken. Er bestaat kans op een averechts effect."

Een van de werkgeversorganisaties die onderhandelde over zzp-tarieven in de cao, de NAPK (Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten), benadrukt dat ondernemers in de sector nog steeds de vrijheid hebben om zelf te onderhandelen met opdrachtgevers. "We hebben alleen een minimumgrens voor de tarieven afgesproken, omdat we hebben