Nederlandse spoormarkt in de knoop: NS kiest voor concessie, anderen willen open markt

Gepubliceerd op 17/06/2023 10:00 in Economie

De Nederlandse spoormarkt staat voor een keuze tussen liberalisering of behoud van het monopolie van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Momenteel kunnen vervoerders bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM) hun interesse tonen voor internationale treinverbindingen, maar de beslissing ligt bij staatssecretaris Heijnen van Vervoer. Naast NS hebben onder meer Arriva, Qbuzz en FlixTrain interesse getoond.

De concessie van NS loopt in 2025 af en de binnenlandse hoofdconcessie gaat direct weer naar NS, wat andere partijen uitsluit. Regionale spelers als Qbuzz en Arriva rijden buiten het hoofdspoor en verkrijgen hun vergunningen van provincies, niet van de landelijke overheid. NS is partner van onder meer Thalys en Eurostar en regelt het Nederlandse deel van die verbindingen. De staatssecretaris moet nu beslissen of die concessie wordt losgelaten voor een open markt, wat vanuit Europa wordt aangemoedigd, terwijl er in Nederland kritiek is op marktwerking op het spoor.

NS pleit voor een concessie waarin het leeuwendeel van de internationale verbindingen blijft en slechts een aantal verbindingen open worden geregeld. Een open markt zonder concessie zou leiden tot minder publieke sturing en potentieel het wegvallen van verbindingen. NS ziet dit als een nutsvoorziening die op een stevige manier voor lange tijd moet worden geregeld, aangezien liberalisering in andere sectoren soms negatieve gevolgen heeft gehad.

Wijnand Veeneman, onderzoeker aan de TU Delft, begrijpt de zorgen van NS om coördinatie op een druk spoornet te behouden, maar ziet ook voordelen aan een open markt, zoals meer aanbod en lagere prijzen door concurrentie. Qbuzz en Arriva zien dit als een kans om meer internationale verbindingen aan te bieden en wijzen op Europese regelgeving die open toegang voorschrijft.

Arriva heeft nog geen treinen beschikbaar voor de Groningen-Parijs verbinding waar het in 2026 wil beginnen, maar heeft wel een kort lijntje met moederbedrijf Deutsche Bahn. De aanmeldingen bij de ACM zijn dus bedoeld om aan het monopolie van NS te tornen en niet alleen politiek gemotiveerd. Uiteindelijk gaat het om wat het beste is voor de reiziger, aldus Veeneman.