Stilte rondom Europese Unie in verkiezingscampagne Nederland
Gepubliceerd op 14/11/2023 07:00 in Buitenland
In de huidige verkiezingscampagne in Nederland is opvallend weinig aandacht voor de Europese Unie. Terwijl de EU steeds meer betrokken raakt bij geopolitieke kwesties, zoals de conflicten in Oekraïne, Israël en Gaza, en steeds meer wetgeving mede door Nederlandse ministers en ambtenaren in Brussel wordt bepaald, blijft het onderwerp in de campagne grotendeels onbesproken.
Uit een onderzoek van Ipsos, in opdracht van de NOS, is gebleken dat kiezers hun stem vrijwel uitsluitend laten bepalen door binnenlandse thema's zoals inflatie, woningmarkt, zorg en migratie. Het is daarom begrijpelijk dat politieke partijen hun standpunten over internationale aangelegenheden op de achtergrond plaatsen in hun verkiezingsprogramma's, met uitzondering van Volt.
De oorlog in Oekraïne krijgt de meeste aandacht in de programma's. De VVD stelt dat de oorlog het onvoorstelbare weer voorstelbaar heeft gemaakt. GroenLinks-PvdA beschuldigt Rusland van het ondermijnen van de internationale rechtsorde en het vredesproject van de EU. Nieuwkomer NSC benadrukt het belang van een goed uitgeruste krijgsmacht om de internationale rechtsorde en stabiliteit te bevorderen.
De drie partijen die aan kop gaan in de peilingen, pleiten voor het wettelijk vastleggen van de NAVO-norm van twee procent van het bruto binnenlands product voor defensie. Ook andere partijen zoals CDA, BBB, SGP, Volt, JA21 en D66 ondersteunen dit standpunt.
Tijdens haar jaarlijkse toespraak voor het Europees Parlement verklaarde voorzitter Ursula von der Leyen dat de EU zich steeds meer manifesteert als een geopolitieke speler, mede door de oorlog in Oekraïne en de toenemende invloed van China. Uitbreiding van de EU met mogelijk negen landen en een grondige hervorming van de Unie staan op de agenda.
De VVD is van mening dat beoogde nieuwe lidstaten aan alle voorwaarden voor EU-lidmaatschap moeten voldoen en noemt dit "strikt en eerlijk". GroenLinks-PvdA pleit voor realistische vooruitzichten op lidmaatschap voor Oekraïne en landen op de Westelijke Balkan, en stelt een stapsgewijze toetreding voor. NSC wil dat een besluit over toetreding van nieuwe landen onderwerp wordt van een correctief referendum.
Hoewel de discussie over de hervorming van de EU niet leidt tot pakkende oneliners, blijkt uit de partijprogramma's dat politieke partijen hier ook weinig moeite voor doen.
Volt heeft het meest radicale voorstel voor hervorming. Zij pleiten voor een "Verenigde Staten van Europa", met één minister van Buitenlandse Zaken die volledige bevoegdheid heeft om de relaties tussen de EU en de rest van de wereld vorm te geven. Hierdoor zouden nationale ministeries van Buitenlandse Zaken overbodig worden volgens de partij.
De Partij voor de Dieren wil dat Europese toppen openbaar worden, terwijl de SP juist minder EU wil en pleit voor afschaffing van de Europese Commissie. PVV en Forum voor Democratie gaan nog een stap verder en willen uit de EU stappen. JA21 wil dat Nederlandse wetten boven Europese wetgeving worden gesteld, wat haaks staat op het principe van de EU dat uitspraken van het Europees Hof in Luxemburg bindend zijn voor alle lidstaten.
Ook op het gebied van migratie kijken partijen naar Brussel. De VVD, NSC, SGP, JA21 en BBB zijn voorstander van een opt-out, een uitzonderingspositie voor Nederland op het gebied van asiel, vergelijkbaar met Denemarken. Echter, het verkrijgen van zo'n uitzonderingspositie is in de