Nobelprijs voor Natuurkunde toegekend aan onderzoekers van supersnelle lichtflitsen en attoseconden

Gepubliceerd op 03/10/2023 13:00 in Buitenland

De Nobelprijs voor Natuurkunde is dit jaar toegekend aan drie wetenschappers: Pierre Agostini uit Frankrijk, Ferenc Krausz uit Hongarije en Anne L'Huillier uit Frankrijk. Het Nobelcomité heeft dit bekendgemaakt in Stockholm. De drie onderzoekers hebben door middel van supersnelle lichtflitsen de mogelijkheid gecreëerd om elektronen binnenin atomen en moleculen zichtbaar te maken.

Het observeren van deeltjes in atomen is een uitdaging vanwege hun kleine formaat, dat niet met het blote oog waarneembaar is. De wetenschappers hebben gebruik gemaakt van attoseconden, een tijdsinterval dat gelijk is aan een miljardste van een miljardste van een seconde, om elektronen te bestuderen. Het Nobelcomité benadrukt dat er evenveel attoseconden in een seconde zitten als er seconden zijn verstreken sinds het ontstaan van het heelal.

Eva Olsson, voorzitter van het Nobelcomité voor Natuurkunde, verklaart dat deze ontdekking de deur opent naar de wereld van elektronen. Het begrijpen van de eigenschappen van elektronen is van groot belang voor het begrijpen en controleren van mechanismen die door elektronen worden beïnvloed. Olsson voegt eraan toe dat de volgende stap het daadwerkelijke gebruik van deze ontdekking is.

De technieken die zijn gebruikt in dit onderzoek hebben brede toepassingsmogelijkheden. Bij elektrotechniek is het bijvoorbeeld van belang om inzicht te hebben in het gedrag van elektronen in materialen. Daarnaast kunnen de snelle lichtflitsen worden gebruikt om verschillende moleculen te identificeren, wat van groot belang is in de medische wereld voor diagnostische doeleinden.

Vorig jaar werd de Nobelprijs voor de Natuurkunde toegekend aan Alain Aspect uit Frankrijk, John F. Clauser uit de Verenigde Staten en Anton Zeilinger uit Oostenrijk voor hun baanbrekend onderzoek op het gebied van kwantumfysica.

Nederland heeft ook wetenschappers voortgebracht die deze prestigieuze prijs hebben gewonnen. In 2010 ontvingen Andre Geim uit Nederland en het Verenigd Koninkrijk en Konstantin Novoselov uit Rusland en het Verenigd Koninkrijk de Nobelprijs voor hun experimenten met het tweedimensionale materiaal grafeen. In 1999 werden Gerard 't Hooft en Martinus Veltman, Nederlandse wetenschappers, onderscheiden voor hun onderzoek naar de kwantumstructuur van elektrozwakke wisselwerkingen.

Naast de Nobelprijs voor Natuurkunde is ook de Nobelprijs voor Geneeskunde toegekend. Deze prijs gaat naar Katalin Karikó uit Hongarije en Drew Weissman uit de Verenigde Staten vanwege hun baanbrekende onderzoek waardoor effectieve mRNA-vaccins tegen COVID-19 ontwikkeld konden worden.

De komende dagen worden ook de winnaars van de Nobelprijs voor Scheikunde, Literatuur, Vrede en Economie bekendgemaakt. De prijsuitreiking vindt traditiegetrouw plaats op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel, in Zweden. De Nobelprijs voor de Vrede wordt echter in Noorwegen uitgereikt.

De Nobelprijzen zijn de meest prestigieuze wetenschapsprijzen ter wereld. Ze worden toegekend aan personen die het afgelopen jaar de grootste bijdrage hebben geleverd aan de mensheid, zoals bepaald in het testament van Alfred Nobel. Naast de erkenning en eer ontvangen de winnaars een geldbedrag van 11 miljoen Zweedse kronen (ruim 950.000 euro). Dit jaar is het prijzengeld met 1 miljoen Zweedse kronen verhoogd vanwege de daling van de waarde van de Zweedse munteenheid.