Gewapende groeperingen rukken op in Mali nu westerse militairen vertrekken

Gepubliceerd op 30/09/2023 21:01 in Buitenland

In het noorden van Mali is een toename van geweld door gewapende groeperingen te zien sinds duizenden westerse militairen het land hebben verlaten. De militaire junta van het West-Afrikaanse land is niet in staat om de achtergelaten legerposten te bemannen en de bevolking te beschermen tegen het geweld van militanten.

De afgelopen maand is het aantal aanvallen door militanten in het noorden van Mali verdubbeld, met meer dan 150 doden als gevolg. De historische stad Timboektoe is al wekenlang onveilig en volledig afgesloten van de buitenwereld door jihadisten.

De Franse strijdkrachten, die bijna tien jaar lang het Malinese leger hebben ondersteund in de strijd tegen het jihadisme met ongeveer 3000 militairen, zijn vorige maand vertrokken. Ook de VN-vredesmissie, die op het hoogtepunt 16.000 mensen telde, is aan het afbouwen. Een deel van de missie is al vertrokken en de rest zal in de komende maanden volgen.

De junta heeft deze zomer plotseling besloten de missies niet te verlengen. Volgens Mirjam de Bruijn, hoogleraar afrikanistiek aan de Universiteit Leiden en Mali-deskundige, wilden de Malinezen de Fransen weghebben, maar nu valt er een belangrijke factor weg en kunnen gewapende groepen meer ruimte creëren voor zichzelf.

Het regime dat in 2021 via een staatsgreep aan de macht kwam, beloofde harder op te treden tegen jihadisten. Eerder hadden ze de hulp van de Fransen ingeroepen, maar nu wilden ze een einde maken aan de betrokkenheid van de voormalige kolonisator.

Het noorden van Mali bestaat uit verschillende groeperingen. Verschillende rebellengroepen van het berbervolk Toearegs willen een onafhankelijke staat oprichten. In de grensgebieden strijden lokale facties van IS en Al Qaida. Daarnaast zijn er ook kleinere groepen actief die zich voornamelijk verdedigen tegen geweld.

Deze groeperingen werkten voorheen niet samen, maar dat lijkt nu te veranderen. Volgens De Bruijn lijken de Toearegs en de jihadisten nu hun verschillen opzij te zetten en samen te werken. Dit kan grote gevolgen hebben voor de toch al fragiele politieke situatie in Mali. Hoewel de hoofdstad Bamako nog ongeveer duizend kilometer verwijderd is van de gevechtsgebieden, is het mogelijk dat dit scenario werkelijkheid wordt.

De Sahel-regio is de afgelopen jaren een centrum van terrorisme geworden. Vorig jaar vond 43% van alle terreurdoden wereldwijd in deze regio plaats, waarbij Mali en Burkina Faso bovenaan de lijst staan met meer dan 2100 burgerdoden.

Volgens de Malinese junta trad de vorige regering te soft op tegen jihadisten. Nu heeft de junta zich tegen Frankrijk gekeerd en hebben ze het Russische Wagnerhuurlingenleger ingezet. Dit heeft echter niet geleid tot het terugdringen van gewapende groepen. De verliezen van het leger zorgen voor grote onrust onder de bevolking.

Niet alleen worden westerse troepen uit Mali teruggetrokken, maar ook uit buurlanden. Frankrijk haalt nu ook alle militairen weg uit Niger, omdat zij tegengewerkt werden door de junta. In de afgelopen drie jaar vonden er negen staatsgrepen plaats in West-Afrika, waarbij anti-Franse sentimenten een grote rol spelen. Volgens experts is de kans groot dat hetzelfde scenario zich nu in Niger zal herhalen.