Jonge Portugezen verzoeken Europees Hof om uitspraak over klimaatafspraken
Gepubliceerd op 27/09/2023 09:00 in Buitenland
Zes jonge Portugezen hebben vandaag een belangrijke rol in het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Ze hebben een zaak aangespannen tegen 32 Europese landen, inclusief Nederland, waarin ze willen dat de rechters van het hof beslissen of het niet nakomen van klimaatafspraken een schending van mensenrechten is.
De jongeren beweren dat de landen hun verplichtingen uit het Europees mensenrechtenverdrag niet nakomen door gebrek aan klimaatactie, waardoor onder andere artikel 2 (recht op leven) en artikel 8 (recht op een thuis) worden overtreden. Opmerkelijk genoeg beroepen de jongeren zich ook op artikel 3, dat de vrijheid van foltering en inhumane behandeling waarborgt. Dit artikel is nog niet eerder toegepast in een klimaatzaak.
Als de rechter de jongeren gelijk geeft, kan dit verstrekkende gevolgen hebben. De uitspraken van het Europees Hof zijn juridisch bindend en zullen als leidraad dienen voor andere klimaatzaken. Landen die geen gehoor geven aan de uitspraak kunnen bovendien hoge boetes verwachten.
De zes jongeren hebben jaren geleden al besloten om naar de rechter te stappen. Tijdens een extreme hittegolf in juni 2017 werden Portugal geteisterd door hevige bosbranden, met meer dan 100 doden als gevolg. "Het voelde als een nu-of-nooit-moment om onze stem te laten horen", aldus Sofia Oliviera, een van de jongeren. Samen met haar broer André en vier anderen hebben ze de zaak aangespannen bij het Europees Hof.
Volgens de jongeren wordt hun toekomst bedreigd door de toenemende hitte en verwoestende bosbranden, die niet altijd direct aan klimaatverandering te wijten zijn, maar wel vaker voorkomen in een droger en warmer klimaat. Ze ervaren nu al de gevolgen, zoals slaapproblemen, concentratieproblemen en beperkingen bij buitenactiviteiten vanwege hittegolven. Bovendien moeten scholen soms sluiten vanwege luchtvervuiling door bosbranden.
Om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan, willen de jongeren dat regeringen meer doen om de afspraken in het Parijse Klimaatakkoord na te komen. Dit willen ze via de rechter afdwingen. "We hebben geen tijd om te wachten tot we volwassen zijn", aldus André Oliviera.
Naast de zaak van de Portugese jongeren liggen er op dit moment nog twee andere klimaatzaken bij het Europees Hof. Eén zaak is aangespannen door vier Zwitserse oudere vrouwen, de Klimaseniorinnen, die bezorgd zijn over de toenemende hittegolven en de impact daarvan op oudere mensen. De andere zaak is afkomstig van een Franse oud-burgemeester van een kustgemeente die vreest dat de gemeente geleidelijk aan in zee zal verdwijnen vanwege de stijgende zeespiegel.
Klimaatactivisten kiezen steeds vaker de weg naar de rechter. Wereldwijd zijn er al meer dan 2000 klimaatrechtszaken aangespannen, en dit aantal neemt alleen maar toe volgens klimaatjuristen. Hoogleraar Christina Eckes van het Amsterdam Centre for European Law and Governance merkt op dat er steeds vaker rechtszaken worden aangespannen tegen bedrijven, lokale overheden en zelfs individuen, zoals CEO's van grote bedrijven.
Klimaatjurist Laura Burgers voorspelt eveneens dat klimaatbeleid steeds vaker door de rechter getoetst zal worden. Ze wijst op de baanbrekende rechtszaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat, waarbij mensenrechten een cruciale rol speelden. Burgers benadrukt echter dat overwinningen van klimaatactivisten in de rechtbank niet vanzelfsprekend zijn. Hoewel activisten steeds vaker gelijk