Dictatuur in Belarus blijft onaangetast terwijl oppositie versplintert

Gepubliceerd op 17/09/2023 10:00 in Buitenland

Drie jaar geleden brachten drie vrouwen de laatste dictatuur van Europa aan het wankelen. In Belarus waren de belangrijkste oppositiekandidaten gevlucht of gearresteerd, maar de machthebbers zagen geen bedreiging in de vrouwelijke echtgenoten en campagneleiders van deze mannen. Nu, drie jaar later, zit president Aleksandr Loekasjenko nog steeds stevig in het zadel en valt de oppositie langzaam uiteen. Wat is er gebeurd?

In 2020 ging Loekasjenko, die al sinds 1994 aan de macht is, opnieuw de strijd aan voor het presidentschap. De drie belangrijkste oppositiekandidaten werden tijdens de campagne gearresteerd. De vrouwen die hun plaats innamen, verenigden de hele oppositie en presenteerden één gezamenlijke presidentskandidaat: Svetlana Tichanovskaja.

Deze drie vrouwen wisten een enorme protestbeweging op gang te brengen. Voor het eerst leek de dictatuur echt onder druk te komen.

Desondanks claimde Loekasjenko uiteindelijk de overwinning. Zowel de oppositie als de internationale gemeenschap geloofden hem echter niet en beschuldigden hem van vervalsing en fraude. Meer dan een miljoen mensen gingen in de hoofdstad Minsk de straat op en eisten het aftreden van Loekasjenko. De protesten werden met harde hand onderdrukt en duizenden Belarussen belandden in de gevangenis.

Tichanovskaja werd onder druk gezet en vluchtte het land uit. Van de drie vrouwen bleef alleen Maria Kolesnikova achter. "Ze verscheurde onmiddellijk haar paspoort en gooide het uit het raam", aldus Ivan Kravtsov, destijds haar campagneleider. "Dat was een cruciale beslissing."

Kort daarna werd Kolesnikova gearresteerd. Ondanks dit noemt Kravtsov het "een rationele beslissing van Kolesnikova om te blijven. Door in Belarus te blijven, kan ze haar oppositiestrijd voortzetten. Maar ze verliest wel veel. Ze heeft geen idee meer van de situatie daar en hoe mensen denken."

Kolesnikova belandde in een strafkamp en had nauwelijks contact met de buitenwereld. "Het is eenzame opsluiting geworden, haar familie krijgt geen nieuws", vertelt haar zus Tatjana Chomitsj aan Nieuwsuur. "Geen brieven, geen telefooncontact, geen familiebezoek. Zelfs advocaten mogen haar niet bezoeken."

Veel andere politieke gevangenen hebben de afgelopen jaren eenzelfde lot ondergaan. Ze worden volledig geïsoleerd en hebben nauwelijks contact met andere gevangenen. Chomitsj merkt op: "We zien dat veel van de bekendste politieke gevangenen in isolatie worden geplaatst."

Het regime blijft nog steeds tegenstanders oppakken. "Arrestaties vinden dagelijks plaats", zegt Kravtsov. "Het is onmogelijk om legaal politiek actief te zijn in Belarus. Alleen illegaal actief zijn leidt tot arrestatie. We leven nu in een tijd van onderdrukking."

Wat ooit een succesvol verenigd front was, is nu sterk verdeeld. Tichanovskaja wordt verweten dat ze geen rekening meer houdt met haar oude medestanders. Veronika Tsepkalo, een van de drie oppositievrouwen van 2020, beschuldigt Tichanovskaja ervan alleen nog maar op te komen voor haar eigen politieke belang nu ze in het buitenland leeft.

Voor de oppositie is het probleem dat er geen duidelijk gemeenschappelijk doel meer is, zoals in 2020. "Het doel was toen heel simpel: de verkiezingen winnen. Nu weet de oppositie, die in ballingschap verkeert, niet welke doelen ze kan bereiken. Als je nu het regime in Belarus omver wilt werpen, ontbreekt het aan middelen om dat doel