Tunesiëdeal EU verliest snel haar glans: weinig voortgang en stijgend aantal migranten

Gepubliceerd op 07/09/2023 13:00 in Buitenland

Op 16 juli stonden minister-president Rutte, zijn Italiaanse collega Meloni en de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen tevreden naast elkaar in Tunis. Als 'Team Europe' schudden ze de hand van de Tunesische president Saied en werd de 'Tunesiëdeal' gelanceerd. Dit gelegenheidscoalitie zonder juridische status beloofde dat de EU geld zou geven om de lokale economie in Tunesië te ondersteunen, in ruil voor het tegenhouden van migranten die naar de EU willen oversteken. Premier Rutte noemde de deal op Twitter een "ware mijlpaal en essentieel om meer grip te krijgen op de strijd tegen irreguliere migratie".

Maar inmiddels is het optimisme over de deal behoorlijk verdampt. Bijna acht weken later zijn de afspraken nog steeds vaag en er is weinig voortgang geboekt. Uit gesprekken van de NOS met betrokkenen blijkt dat er niet snel verandering zal komen. Deze betrokkenen willen anoniem blijven, omdat het bespreken van de details met de pers niet strookt met hun functie. Als de deal van 'Team Europe' al werkt, dan zal het een kwestie van lange adem zijn, volgens hen.

Een ingewijde uit Brussel noemt het frustrerend maar niet verrassend dat de afspraken niet meteen effectief zijn. Er is destijds misschien te veel verwachting geschept, terwijl het realistischer was geweest om te waarschuwen voor een langdurig proces. Desondanks kozen de makers van de deal ervoor om politieke redenen in de schijnwerpers te staan.

Wat duidelijk is, is dat het aantal migranten dat via Tunesië naar de EU komt, niet is afgenomen maar juist explosief is gestegen. Sinds 16 juli hebben ongeveer 30.000 mensen Italië bereikt. Augustus was zelfs de drukste maand voor migratie sinds oktober 2016, tijdens de Syrische vluchtelingencrisis.

Zowel de lidstaten van de EU, met Italië voorop, als mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties zijn nu ontevreden. De lidstaten zijn bezorgd over de stijgende cijfers, terwijl de situatie in Tunesië voor migranten steeds slechter wordt. Kort na het sluiten van de deal werden er tientallen dode migranten gevonden in de woestijn aan de Tunesische grens.

Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) noemt het kortzichtig om te suggereren dat de deal snel resultaat zou opleveren. Zij stelt dat het in de praktijk niet werkt, omdat mensen weg zullen proberen te komen als ze ergens niet kunnen blijven. Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA) deelt deze mening en waarschuwt dat Europa opnieuw een migratiecrisis tegemoet gaat als er niet snel iets wordt gedaan om de cijfers te verminderen.

Er wordt gehoopt dat de explosieve stijging van vertrekkende migranten deze maand nog stopt, maar een ingewijde geeft aan dat dit ijdele hoop is. De Tunesische kustwacht zal pas in de verre toekomst een verschil kunnen maken, omdat er een tekort is aan boten, technologie en benzine. Het op orde krijgen van al deze zaken zal enorm veel geld kosten. Het huidige bedrag van 105 miljoen euro is bij lange na niet genoeg.

Met de zwakke economie en de voortdurende aanwakkerende haat tegen migranten uit Sub-Sahara Afrika, zijn er genoeg redenen voor Tunesiërs om te vertrekken. EU-betrokkenen bevestigen het beeld dat alles afhangt van de Tunesische president. Ze verwachten dat volgend voorjaar een significante daling zichtbaar moet worden, maar als dit uitblijft, zal de deal niet werken.