Polen kondigt referendum aan op verkiezingsdag: schijnreferendum of strategie?

Gepubliceerd op 16/08/2023 08:00 in Buitenland

Over twee maanden zullen de Poolse burgers niet alleen de samenstelling van het parlement bepalen, maar hoogstwaarschijnlijk ook deelnemen aan een referendum. Afgelopen week kondigde de regering aan dat het referendum zal plaatsvinden op 15 oktober, dezelfde dag als de verkiezingen.

De aankondiging van het referendum verliep geleidelijk, waarbij elke dag een nieuwe vraag werd onthuld. Vragen als of de muur tussen Polen en Belarus moet blijven en of staatsbedrijven verkocht mogen worden, zullen aan het Poolse volk worden voorgelegd. Het parlement zal de komende dagen het plan bespreken.

Volgens Radoslaw Markowski, professor politieke wetenschap aan de SWPS-universiteit in Warschau, is dit geleidelijke proces een bewuste strategie van de regeringspartij PiS. Het doel is om zo zichtbaar mogelijk te zijn in de media en hun eigen uitleg te geven.

Opvallend genoeg sluiten de gekozen thema's, zoals de grensmuur en staatsbedrijven, nauwelijks aan bij de belangrijkste problemen volgens peilingen onder de Poolse bevolking. De meest genoemde problemen zijn de oorlog in Oekraïne, de klimaatcrisis, de economische crisis en de slechte gezondheid en zorg.

Volgens Markowski is de keuze voor andere thema's een poging van PiS om het publieke debat te manipuleren in aanloop naar de verkiezingen. Hij ziet het dan ook als een schijnreferendum, vergelijkbaar met de aanpak van de Hongaarse premier Orbán. Voor een serieuze volksraadpleging is volgens Markowski meer tijd, voorlichting en discussie nodig.

Het referendumplan overlapt duidelijk met de verkiezingscampagne. Premier Morawiecki van PiS stelt in een videoboodschap dat het referendum nodig is omdat de EU een migratiedeal heeft gesloten die het volk in gevaar brengt. Het gevaar dat hij noemt is de toelating van duizenden illegale immigranten uit het Midden-Oosten en Afrika volgens het verplichte herverdelingsmechanisme dat de Europese bureaucratie heeft opgelegd.

Hoewel migratie volgens het onderzoek van Markowski door weinig Polen als een belangrijk probleem wordt gezien, is het wel een onderwerp waar partijen mee kunnen scoren. Een ruime meerderheid van de Polen is namelijk tegen het Europese herverdelingsplan. Polen vangt al meer dan een miljoen vluchtelingen uit Oekraïne op, maar ontvangt volgens de regering te weinig steun van Europa.

Oppositieleider Donald Tusk voegt zich ook in de discussie en waarschuwt dat de Poolse regering juist meer migranten toelaat, afkomstig uit het Midden-Oosten, Azië en Nigeria. Volgens hem moeten de Polen de controle over hun land en grenzen terugkrijgen.

Eurocommisaris Ylva Johansson veroordeelt de Poolse regering en stelt dat ze de werkelijkheid verdraaien met het referendum. Volgens haar maakt het akkoord juist een uitzondering voor landen zoals Polen, omdat het land al veel vluchtelingen opvangt en hiervan profiteert.

Wat het Poolse volk uiteindelijk bereikt met het referendum blijft onduidelijk. Het Europese migratieplan kan immers niet meer worden tegengehouden, aangezien het al naar het Europees parlement is gestuurd.