Rechts-radicale partij Alternative für Deutschland groeit ondanks controversie

Gepubliceerd op 15/08/2023 00:00 in Buitenland

Bij verkiezingen zou Alternative für Deutschland (AfD) momenteel de tweede grootste partij van Duitsland zijn, met een geschatte 21 procent van de stemmen. Ondanks het feit dat de partij onder extra toezicht van de binnenlandse veiligheidsdienst staat en een aanzienlijk aantal leden als rechts-extremistisch wordt beschouwd, blijft de AfD groeien. De gevestigde partijen hebben dan ook moeite met het vinden van een passend antwoord op deze ontwikkeling.

Afgelopen maand leidde een controversieel tv-interview met CDU-voorman Friedrich Merz tot ophef. Hij opperde dat samenwerking met de AfD op lokaal niveau mogelijk zou moeten zijn. Na een golf van verontwaardiging zag Merz zich genoodzaakt om zijn uitspraken enkele uren later te nuanceren. Echter, nu de AfD steeds meer stemmen weet te winnen en in sommige deelstaten wordt gepeild op 20 tot 30 procent, rijst de vraag hoe realistisch uitsluiting van de partij eigenlijk is. Politiek deskundige David Begrich noemt de uitspraken van Merz een volgende stap richting een taboedoorbrekende samenwerking.

Op lokaal niveau blijkt deze samenwerking al plaats te vinden, ondanks de heersende opvatting van totale politieke uitsluiting van de AfD. Er zijn talloze voorbeelden van politieke beslissingen waarbij de gevestigde partijen en de AfD samenwerken of elkaars voorstellen steunen. De vraag of de 'brandmuur' nog standhoudt, is afhankelijk van wie je het vraagt. In het Thüringse district Greiz, waar Uwe Staps sinds 2019 namens de AfD in de stadsraad zit, worden voorstellen van de AfD bij voorbaat al afgewezen. Staps stelt dat andere partijen soms wel dezelfde voorstellen doen, die dan wel worden aangenomen. Daarentegen geeft Martina Schweinsburg, CDU-districtburgemeester van Greiz, aan dat samenwerking met de AfD op lokaal niveau niet uitgesloten is. Zij vindt dat praktische problemen een pragmatische oplossing vereisen en dat partijprogramma's niet relevant zijn bij lokale beslissingen.

Desondanks maakt politiek deskundige Begrich zich zorgen over de toenadering van Merz tot de AfD. Hij is van mening dat lokale politici, ook al bedrijven zij geen ideologische politiek, wel degelijk de standpunten van de AfD vertegenwoordigen. Begrich vreest de normalisering en radicalisering van de partij, vooral nu extremistische leden een steeds prominentere rol binnen de AfD spelen. Een extreemrechtse kandidaat werd voorgedragen voor de Europese verkiezingen en tijdens het recente partijcongres werden rechts-extreme complottheorieën verspreid. Volgens Begrich vergemakkelijkt lokale samenwerking de stap naar samenwerking op landelijk of deelstaatniveau, wat bijdraagt aan de normalisering van rechts-extremisme.

De gevestigde partijen zullen moeten bepalen hoe ver de samenwerking met de AfD mag gaan. Begrich stelt dat mogelijke steun aan de AfD geval per geval moet worden bekeken en dat de gevolgen voor het algemene politieke klimaat moeten worden overwogen. Mario Voigt, fractievoorzitter van CDU Thüringen, geeft aan dat er duidelijke afspraken zijn over het niet samenwerken met de AfD op deelstaatpolitiek niveau. Of hij zich aan deze afspraken kan houden, zal blijken in het komende verkiezingsjaar waarin Thüringen naar de stembus gaat. Volgens peilingen zou de AfD daar de grootste partij kunnen worden. Uwe Staps gaat vol goede moed het verkiezingsjaar in en stelt dat mensen hebben ingezien dat ze niet meer zonder de AfD kunnen.