Advocaten in Rusland worden het zwijgen opgelegd

Gepubliceerd op 11/08/2023 10:00 in Buitenland

Sinds de oorlog in Oekraïne zijn de omstandigheden voor advocaten in Rusland sterk veranderd. Eerst werden oppositieleden de mond gesnoerd, daarna werden mensenrechtenorganisaties ontmanteld en uiteindelijk werden alle vrije media het land uitgejaagd. Nieuwsuur heeft gesproken met twee advocaten van prominente oppositieleden over hoe hun werk is veranderd sinds de oorlog in Oekraïne.

Advocaat Michail Birjoekov staat onder andere politicus Ilja Jasjin bij, die ook onder de nieuwe wetten is veroordeeld. Jasjin voerde oppositie in een Moskouse deelraad en presenteerde wekelijks een YouTube-programma waarin hij kritiek had op de oorlog. Hij werd veroordeeld tot 8,5 jaar in een strafkolonie omdat hij 'leugenachtige' informatie zou hebben verspreid over de gebeurtenissen in het Oekraïense stadje Boetsja.

Advocaat Birjoekov pleitte voor vrijspraak, maar had weinig hoop op een goede afloop. "Op papier heeft Rusland nog een functionerende rechtsstaat, maar in de praktijk hebben we daar afscheid van genomen." Hij kan pleiten wat hij wil, maar zijn cliënten krijgen geen vrijspraak meer. "Hoogstens kan ik ervoor zorgen dat ze met respect worden behandeld en er geen geweld wordt gebruikt."

Niet alleen oppositieleden zijn het doelwit, maar ook advocaten die Kremlin-critici bijstaan. Tientallen advocaten zijn uit het ambt gezet nadat zij deze critici hebben verdedigd. Enkele collega's van Birjoekov zitten zelfs in de gevangenis of zijn gevlucht. Advocaten zoals Vadim Prochorov, die onder andere oppositiepoliticus Kara-Moerza bijstaat, delen feitelijke informatie over het Russische leger. Deze informatie wordt door de autoriteiten bestempeld als 'nepnieuws' en 'hoogverraad'. Pleiten voor vrijspraak heeft de laatste jaren bij geen van zijn cliënten succes gehad.

"In het afgelopen jaar was het percentage vrijspraken binnen het Russische strafrecht ongeveer 0,18. Maar als je het over politieke rechtszaken hebt, is dat percentage nul", aldus Prochorov. Voor een advocaat zonder uitzicht op vrijspraak is het heel moeilijk werken.

Kara-Moerza werd uiteindelijk veroordeeld tot 25 jaar cel. Prochorov was echter niet aanwezig bij het vonnis, omdat hij de week ervoor halsoverkop naar Straatsburg was gevlucht nadat er gedreigd werd met een rechtszaak tegen hem. De rechter wilde dat hij stopte met verslag doen na elke gesloten hoorzitting. "Onze taak als advocaat is om hen niet te doen vergeten", aldus Prochorov. Hij besloot in overleg met zijn cliënt te vluchten, omdat hij vanuit het buitenland iets kan doen, terwijl hij vanuit een cel niets kan betekenen.

Birjoekov begrijpt de beslissing van zijn collega, maar ziet de toekomst somber in. "Met elke advocaat die vertrekt of verdwijnt, wordt mijn werk zwaarder." In de rechtszaal mag hun functie zijn uitgekleed, maar voor de gevangenen zijn zij van groot belang omdat zij de enige link met de buitenwereld vormen. "We zijn een soort veredelde postbode", aldus Birjoekov. "Ik breng Jasjin het laatste nieuws, berichten van vrienden en familie en vertel hem wat er zo'n beetje in de rest van de wereld gebeurt."

Ondanks de beperkte mogelijkheden blijven beide advocaten hun werk doen, ook omdat ze hopen dat hun argumenten ooit, onder een nieuw politiek bewind, gehoord zullen worden. "De argumenten van vandaag zijn hopelijk de vrijspraak van morgen, of de dag erna", hoopt Prochorov.