Wagner-groep: meer dan een huurlingenleger
Gepubliceerd op 26/06/2023 22:00 in Buitenland
De Wagner-groep is met de muiterij tegen het gezag in Moskou afgelopen weekend wereldwijd in het nieuws, maar deze groep onder leiding van Jevgeni Prigozjin is meer dan een huurlingenleger. Het hoofdkantoor van Wagner in Sint-Petersburg is het thuishonk van een holding die actief is in olie, zeldzame metalen en goud, maar waar ook bouwbedrijven en trollenfabrieken bij horen. Ook behoren huurlingen tot de groep die op meerdere continenten op wrede wijze het Russische staatsbelang dienen. Meestal betekent dat wapens en strijders in ruil voor grondstoffen.
Wagner heet officieel PMC Wagner, wat staat voor private military company. Maar het is meer dan dat. Het bedrijf handelt met de steun van de Russische staat en verbindt particuliere belangen met die van de overheid. Volgens schattingen hebben zich zo'n 50.000 mensen aangesloten bij Wagner, maar de huidige omvang is niet duidelijk.
Met de aanvals- en vernietigingsoorlog tegen Oekraïne kwamen er veel Russische gevangenen bij; zij maken kans op vrijheid als ze een half jaar voor Wagner vechten. Ideologie speelt geen echte rol, al is van onder anderen oprichter Dimitri Oetkin bekend dat hij rechtsextremistisch is.
De onbetwiste leider is Prigozjin, ook na zaterdag. De geschiedenis van de groep begint in 2014 toen Oetkin en Prigozjin hielpen bij de Russische bezetting en annexatie van de Krim. Later breidde Wagner zijn activiteiten uit naar Syrië waar eenheden dictator Bashar al-Assad steunen in zijn bloedige, meedogenloze strijd tegen de oppositie.
Wagner speelt ook een grote rol bij de uitbreiding van de Russische invloed in Afrika, volgens journalist Bram Vermeulen in het NOS Radio 1 Journaal. De groep is al lange tijd actief in landen zoals Mali, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Sudan. In die landen, met een instabiele politieke situatie, geeft de groep steun aan regimes en treedt bijvoorbeeld op tegen oprukkende rebellen of jihadisten.
De Wagner-soldaten staan in Afrika en Oekraïne bekend om hun wrede optreden. De Afrikaanse leiders weten dat geld de enige ideologie is van Wagner. In ruil voor de steun van Wagner geven Afrikaanse landen toegang tot grondstoffen als tropisch hardhout of goud. Het komt de Russische overheid goed uit dat Wagner een privéleger is: op het moment dat er mensenrechten worden geschonden, kan de overheid zeggen: "daar hadden wij niks mee te maken".
De opstand van zaterdag roept de vraag op of Wagner als machtige multinational kan doorgaan en wat de gebeurtenissen betekenen voor de activiteiten van Wagner buiten Oekraïne en Rusland. Dit betekent niet zonder meer het einde van Wagner, stelt Heinemann-Grüder. Maar lastiger wordt het wel om te opereren, bijvoorbeeld in Afrika. Daarbij is het politieke kapitaal van Prigozjin waarschijnlijk verbruikt. Het is aannemelijk dat er meer regels komen voor de particuliere militaire bedrijven. Ook zal er waarschijnlijk meer concurrentie komen, en wil Moskou minder afhankelijk zijn van Wagner. Wagner mag dan de bekendste groep zijn; het is bij lange na niet de enige. Wel is geen ander bedrijf zo breed inzetbaar als Wagner.