Beeld van Stalin keert terug in Moskou, niet alle Moskovieten blij

Gepubliceerd op 10/06/2025 22:00 in Buitenland

Voor het eerst in meer dan zestig jaar is in Moskou weer een meer dan levensgrote beeltenis van Sovjetdictator Jozef Stalin te zien. Niet alle Moskovieten zijn daar even blij mee. De man die verantwoordelijk is voor de dood van miljoenen landgenoten is in Rusland bezig met een comeback, met instemming van de overheid.

In de jaren na zijn dood in 1953 werd in de Sovjetunie de herinnering aan Stalin stelselmatig uit het straatbeeld verbannen. Onder de 'destalinisatie', ingezet door de nieuwe leider Nikita Chroesjtsjov, toonden de Sovjetautoriteiten hun afschuw over de terreur die Stalin had ontketend. Miljoenen gevangenen keerden in die jaren terug uit de kampen van de Goelag.

Begin jaren 60 waren er bijna geen monumenten meer over die nog aan hem herinnerden. In 1966 werd een beeldengroep op het metrostation onder het Moskouse Tagankaplein definitief verwijderd, waarvan Stalin deel had uitgemaakt. Zijn beeld was tegen die tijd al weggehaald.

Vorige maand is een kopie van dit reliëf teruggeplaatst in de metro, met een drie meter hoge Stalin pontificaal in het midden. Meteen na de onthulling trok de beeltenis de belangstelling van honderden verbaasde metroreizigers. Velen maakten foto's of lieten zich fotograferen, met Stalin op de achtergrond. Sommigen, vaak leden van de Communistische Partij, legden bloemen.

Er was ook protest. Tegenstanders van Stalins terugkeer in de publieke ruimte lieten pamfletten achter met oude citaten van president Vladimir Poetin en oud-president Dmitri Medvedev, waarin zij kritiek leveren op Stalin. De teksten werden snel weggehaald en sindsdien wordt de beeldengroep permanent bewaakt. Twee mensen werden aangehouden voor de actie en kregen een boete van omgerekend ruim 200 euro.

Oppositiepartij Jabloko is een petitie gestart om te proberen het Moskouse stadsbestuur op andere gedachten te brengen en Stalin weer weg te krijgen uit de metro. Bijna 5000 mensen hebben de petitie getekend. De kans op succes van de petitie is vrijwel nihil, gezien de margepositie van Jabloko in het politieke bedrijf van Rusland.

De populariteit van Stalin neemt de laatste jaren snel toe in Rusland. Meer dan 60 procent van de Russen is positief over Stalin en ziet hem voornamelijk als de grote overwinnaar in de Tweede Wereldoorlog. Initiatieven om de slachtoffers van Stalins terreur te herdenken worden steeds meer gedwarsboomd in Rusland.

De repressie onder het Stalinbewind heeft brede lagen van de bevolking geraakt. Alleen al in Moskou zijn in de jaren 30 van de vorige eeuw ongeveer 40.000 mensen gefusilleerd, landelijk bijna een miljoen. Tientallen miljoenen mensen belandden in de strafkampen, vermoedelijk enkele miljoenen zijn daar bezweken. Het terugkeren van Stalin in het straatbeeld roept heftige reacties op onder de bevolking, met zowel voor- als tegenstanders die hun stem laten horen.