Amnesty International: Politie houdt demonstranten onrechtmatig in de gaten

Gepubliceerd op 01/06/2023 01:00 in Binnenland

Amnesty International heeft in een nieuw rapport laten weten dat de Nederlandse politie onrechtmatig demonstranten in de gaten houdt. Dit zou onder andere blijken uit de werkwijze rondom ID-controles. Vreedzame demonstranten worden hierbij onrechtmatig gecontroleerd op hun identiteitsbewijs en de gegevens van deze ID-controles worden vijf jaar opgeslagen in politiedatabanken. Volgens Amnesty druist dit in tegen het recht op privacy en het demonstratierecht.

Voor het onderzoek heeft de organisatie tussen 2020 en 2022 tientallen demonstranten geïnterviewd en de werkwijze rondom ID-controles getoetst. Uit de interviews bleek dat sommigen schrokken van de informatie waarover agenten beschikten en dat de werkwijze van de politie als intimiderend werd ervaren.

Amnesty stelt dat er weinig toezicht is op de surveillancemethodes van de politie en dat de bevoegdheden te vaag zijn geformuleerd. Hierdoor zou er een groot risico op willekeur, discriminatie en machtsmisbruik ontstaan. De politie gaat ervan uit dat zij de gegevens van demonstranten mag verzamelen en analyseren zonder dat hier aanwijzingen zijn voor strafbare feiten of plannen daarvoor. Dit zou gebeuren om wanordelijkheden te voorkomen.

Hoewel er in Nederland een identificatieplicht geldt voor iedereen van 14 jaar en ouder, mag de politie alleen om een identiteitsbewijs vragen als daar een goede reden voor is. Volgens Amnesty vraagt de politie echter geregeld ook vreedzame demonstranten om hun ID. De gegevens die hierbij worden verkregen, zoals naam en adres, zijn volgens het rapport doorzoekbaar voor zo’n 30.000 agenten. Zij zouden informatie die zij relevant vinden kunnen toevoegen.

Een geïnterviewde demonstrant vertelt dat ze een procedure is begonnen om haar gegevens in te zien. Hierbij viel vooral de toon op waarop over haar werd gesproken. De boa had onder andere gezegd: ‘zij discrimineren ons blanken ook’.

Volgens Amnesty worden de gegevens van een ID-controle bij een protest vijf jaar bewaard en mogen ze ook daarna nog vijf jaar in een beveiligde omgeving worden bewaard. Een beperkt aantal agenten heeft er dan nog toegang toe. Daarnaast zou de persoonsinformatie in politiedatabanken automatisch worden aangevuld met gegevens uit de Basisregistratie Personen.

De politie ontkent tegenover Amnesty dat deze werkwijze onrechtmatig is. Het automatisch bijwerken van persoonsgegevens zou nodig zijn om snel contact te kunnen opnemen met een aangever of getuige. Er wordt niets met de gegevens gedaan, tenzij een agent gericht zoekt, aldus de politie. Ook zou er een plan liggen om het automatisch aanvullen van persoonsgegevens in politiedatabanken alleen nog voor specifieke groepen toe te staan.