Gerechtshof stopt Nederlandse levering F-35-onderdelen aan Israël vanwege risico op oorlogsmisdaden

Gepubliceerd op 13/02/2024 03:00 in Binnenland

Het gerechtshof in Den Haag heeft besloten dat de Nederlandse export van F-35-straaljageronderdelen naar Israël gestopt moet worden. Deze uitspraak heeft betrokkenen en experts verrast, en doet de vraag rijzen hoe strikt of soepel de Nederlandse exportregels voor wapenonderdelen zijn.

Volgens het gerechtshof in Den Haag had de Staat de export van de straaljageronderdelen naar Israël moeten stoppen, vanwege het risico op ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht in de Gazastrook.

Het demissionaire kabinet is het niet eens met dit besluit en gaat in cassatie bij de Hoge Raad. Premier Rutte noemt het een politieke kwestie en benadrukt dat het kabinet verantwoordelijk is voor het buitenlandbeleid. Desondanks zal het kabinet de uitspraak van het hof wel uitvoeren.

Volgens Frank Slijper van PAX Nederland, een vredesorganisatie die samen met Oxfam Novib en The Rights Forum de zaak had aangespannen tegen de Staat, is het uitzonderlijk dat de rechtelijke macht de export van wapenonderdelen tegenhoudt. Slijper noemt het oordeel zelfs beter dan verwacht, gezien zijn dertig jaar ervaring op het gebied van defensie-export. Hij stelt dat Nederland steeds minder controle heeft over waar wapenonderdelen terechtkomen in het buitenland, en dat het hof met deze uitspraak een belangrijk signaal afgeeft.

Daarentegen vindt defensie-analist Peter Wijninga van de Haagse denktank HCSS dat PAX onrealistische eisen stelt. Volgens hem is het onmogelijk om volledig zicht te krijgen op waar wapenonderdelen terechtkomen. Wijninga vindt dat de rechter te ver is gegaan en dat bij elk conflict een risico op mensenrechtenschendingen bestaat. Daarnaast benadrukt hij dat het onwerkbaar is als besluiten over exportvergunningen telkens opnieuw moeten worden genomen. Volgens Wijninga maakt Nederland zich hiermee onbetrouwbaar als partnerland.

Nederland wil zich aansluiten bij een verdrag met Frankrijk, Duitsland en Spanje, waarin versoepelingen voor de export van defensieapparatuur binnen de EU worden aangekondigd. Hierdoor zou alleen het land waar het eindproduct wordt gemaakt, beslissen over de exportvergunning. PAX Nederland wijst echter op de risico's van deze versoepelingen, omdat dit kan resulteren in Nederlandse onderdelen die terechtkomen in landen waar zorgen zijn over mensenrechtenschendingen.

Het demissionaire kabinet wil de Europese wapenindustrie stimuleren en de binnenlandse wapenindustrie ondersteunen. Volgens de regering zijn de huidige regels te streng en wil het beleid veranderen van "het kan niet tenzij" naar "het kan wel tenzij". Het kabinet is van mening dat er voldoende waarborgen op EU-niveau zijn om te voorkomen dat Nederlandse "strategische goederen" in conflictgebieden belanden. Het voorstel moet nog worden goedgekeurd door de Tweede Kamer.