Spionagezaak werpt schaduw over diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Marokko

Gepubliceerd op 08/02/2024 09:00 in Binnenland

De rechtszaak tegen een 64-jarige medewerker van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, Ab el M., heeft mogelijk diplomatieke gevolgen voor de relatie tussen Nederland en Marokko. Veiligheidsexperts waarschuwen dat dit soort zaken in het verleden hebben geleid tot het uitzetten van diplomaten. Deskundigen benadrukken echter dat het nog te vroeg is om definitieve uitspraken te doen over de mogelijke gevolgen.

De verdachte wordt ervan beschuldigd staatsgeheimen te hebben gelekt aan de Marokkaanse veiligheidsdienst. Tot nu toe is er alleen informatie naar buiten gekomen die is gedeeld door het Openbaar Ministerie, aangezien de rechtszaak net begonnen is. El M., met een Marokkaanse achtergrond, was een bekend gezicht in het gebouw van de NCTV en had toegang tot vergaderingen en overleggen als analist.

Volgens het OM had de verdachte honderden documenten van de inlichtingendienst AIVD en tientallen documenten van de militaire inlichtingendienst MIVD in zijn bezit. Het contact tussen El M. en de Marokkaanse inlichtingendienst zou al sinds 1995 hebben bestaan. De motieven achter zijn daden zijn nog onduidelijk, aangezien de verdachte zich vanwege zijn geheimhoudingsplicht niet kan verklaren. Verschillende redenen kunnen ten grondslag liggen aan dergelijke spionageactiviteiten, zoals geld, eer en ideologie.

Deskundigen wijzen op mogelijke chantage of druk die op El M. is uitgeoefend, evenals de mogelijkheid dat hij vanaf het begin al als opbouwagent voor de Marokkaanse overheid heeft gewerkt. Een van de documenten die de verdachte in zijn bezit had, is een actuele analyse van de AIVD uit 2021 over Marokkaanse inlichtingenactiviteiten in Nederland. Marokko wordt beschuldigd van het volgen van Marokkaanse mensenrechtenactivisten en staat bekend als een koploper in de strijd tegen terrorisme in Noord-Afrika en het Middellandse Zeegebied.

Hoewel nog niet alle in beslag genomen informatie is onderzocht, stelt hoogleraar geschiedenis en veiligheidsexpert Beatrice de Graaf dat de documenten die El M. heeft meegenomen waarschijnlijk geen topgeheimen van de inlichtingendiensten zijn. De Graaf geeft aan dat de diensten voorzichtig zullen zijn met het versturen van dergelijke gevoelige informatie naar het gebouw van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Hierdoor zijn de meegenomen documenten hoogstwaarschijnlijk bewerkte analyses en geen informatie over lopende inlichtingenoperaties.

Volgens De Graaf is het formeel verboden dat een land spioneert in een bevriend land. Bondgenoten dienen elkaar op de hoogte te stellen van operaties die in elkaars land worden uitgevoerd. Hoewel de Verenigde Staten in het verleden regelmatig operaties hebben uitgevoerd in Nederland zonder dit te melden, kon Marokko in dit geval de operatie tegen Nederland uiteraard niet bekendmaken.

De Graaf acht het vrijwel onmogelijk dat Nederland op een vergelijkbare manier documenten steelt in Marokko, gezien het semi-autoritaire karakter van het land en de vermoedelijk krachtige veiligheidsdienst. De vraag blijft wel hoe schadelijk deze zaak uiteindelijk zal zijn voor Nederland. Mogelijk lopen vooral Nederlanders met een Marokkaans paspoort hierdoor een risico.

De volgende zitting in deze zaak staat gepland voor mei en tot die tijd blijft El M. in voorlopige hechtenis.