Theofilus van Gogh's leven en controversiële carrière geportretteerd in nieuwe biografie

Gepubliceerd op 13/01/2024 09:00 in Binnenland

Volgende week wordt een uitgebreide biografie uitgebracht over het leven van Theo van Gogh, de regisseur, columnist en ruziezoeker die twintig jaar geleden werd vermoord. De biograaf, Jaap Cohen, heeft meer dan 150 familieleden, collega's, vrienden en vijanden van Van Gogh geïnterviewd voor het boek genaamd "De Bolle Gogh". Cohen putte ook uit het persoonlijke archief van Van Gogh, bestaande uit twintig dozen met schoolrapporten, notitieblokken, medische gegevens en talloze brieven.

De biografie werpt licht op Van Gogh's overtuiging dat vrijheid van meningsuiting absoluut moet zijn. Deze overtuiging was al vroeg in zijn leven aanwezig en blijkt uit zijn schoolrapporten waarin werd vermeld dat hij zijn eigen oordeel niet onder stoelen of banken stak. Cohen beschrijft Van Gogh als een provocerende figuur die altijd op zoek was naar controverse.

Op 2 november 2004 werd Van Gogh op 47-jarige leeftijd vermoord door de radicale moslim Mohammed B. Deze moordenaar was van mening dat Van Gogh de islam had beledigd, onder andere met zijn film Submission, die de positie van vrouwen binnen de islam belichtte.

Cohen heeft zeven jaar gewerkt aan de biografie van Van Gogh, die hem al van jongs af aan fascineert. Hij beschrijft Van Gogh's columns als hard en grof, en hij stond versteld van de manier waarop Van Gogh mensen in hun ziel wist te raken. Cohen concludeert dat Van Gogh een talent had om de zwakke plekken van mensen te vinden en hiermee reacties uit te lokken.

Vrienden en collega's van Van Gogh bevestigen dit beeld. Filmproducent Gijs van der Westelaken beschrijft Van Gogh als iemand die, eenmaal een slachtoffer gevonden hebbende, deze persoon ook op de grond wilde houden. Van Gogh hield ervan om mensen en onderwerpen te beledigen, en volgens hem was dit ook een essentieel onderdeel van zijn rol als columnist.

Hoewel Van Gogh bedreigingen ontving en zich bewust was van het gevaar dat hij liep, liet hij zich niet intimideren. Zelfs in de jaren negentig, toen bedreigingen steeds heftiger werden, weigerde hij in te binden. Cohen merkt op dat tegenwoordig bekende personen beter beveiligd worden vanwege bedreigingen op sociale media, maar hij is ervan overtuigd dat Van Gogh zichzelf nooit zou hebben getemd.

Het boek werpt ook licht op Van Gogh's controversiële benadering van het thema 'de multiculturele samenleving' in de jaren negentig. Hoewel politici zoals Frits Bolkestein en later Pim Fortuyn dit thema ook aansneden, deed Van Gogh dit op zijn eigen grove manier.

Lale Gül, schrijfster, merkt op dat de samenleving in de afgelopen twintig jaar weinig is veranderd en dat er geen nieuwe Van Gogh is opgestaan. Cohen concludeert dat Van Gogh altijd trouw is gebleven aan zijn overtuiging dat vrijheid van meningsuiting gelijk staat aan de vrijheid om te beledigen.

Met de publicatie van deze biografie hoopt Cohen een verhelderend en eerlijk portret te bieden van een van de meest controversiële figuren van de afgelopen twintig jaar.