Waterovervloed biedt goede uitgangspositie voor droge zomer, maar uitdagingen blijven

Gepubliceerd op 12/01/2024 13:00 in Binnenland

Het vele regenwater van de afgelopen maanden heeft gezorgd voor een overvloed aan water. Maar is dit genoeg om een droge zomer door te komen? De NOS heeft deze vraag voorgelegd aan verschillende waterschappen. Hoewel zij optimistisch zijn, is er wel een voorbehoud. Als er een droog voorjaar volgt, kan er snel weer een watertekort ontstaan.

In de afgelopen periode waren de waterschappen vooral bezig met het zo snel mogelijk afvoeren van water. Gemalen draaiden op maximale capaciteit en alle schutten waren gesloten. Het water werd afgevoerd via uiterwaarden of tijdelijk opgeslagen in retentie- en waterbergingsgebieden. Op dit moment lopen deze gebieden op de meeste plaatsen weer leeg.

Het vasthouden van water is niet overal zinvol, zo wordt benadrukt door de waterschappen. Open water verdampt snel, dus enorme hoeveelheden zijn nodig om echt effect te hebben. Bovendien liggen de overstroomde gebieden vaak laag, terwijl watervoorraden het meest nodig zijn op de hogere en drogere zandgronden.

De grond is momenteel de beste plek om water vast te houden. In heel Nederland staan de grondwaterpeilen op groen. Dit biedt een goede start voor het jaar, maar bij langdurige droogte of extreme hitte en de daaropvolgende vraag naar water kan er snel weer een tekort ontstaan.

Een van de grootste grondwaterreservoirs is de 'zoetwaterbel' in het Veluwe Massief, die zeven keer zoveel water bevat als het IJsselmeer. Door de droogte in voorgaande jaren was de voorraad in de bel sterk geslonken, maar nu is deze weer goed aangevuld. Het is zelfs zichtbaar dat er op plekken waar dat jarenlang niet gebeurde, water uit de grond ontspringt.

Het grootste droogteprobleem doet zich voor op de zandgronden, waar het water snel wegstroomt door menselijke ingrepen zoals het graven van sloten en greppels. Op sommige plaatsen worden sloten gedempt en beken en riviertjes weer in hun natuurlijke staat hersteld om het water beter vast te houden. Tevens worden stuwen geplaatst om snelle afwatering tegen te gaan. Nu de ergste wateroverlast voorbij is, worden deze stuwen zo snel mogelijk weer omhoog gezet.

Een groot deel van de watergangen is in handen van boeren, die tegenwoordig meer water op hun land accepteren om droogte later in het jaar te voorkomen. Echter, wanneer zij het land willen bewerken, wordt ook veel water weggepompt. Het is volgens Maarten Veldhuis van waterschap Vallei en Veluwe nodig om in februari en maart de grondwaterpeilen hoger te houden, om te voorkomen dat boeren met zware machines het land niet kunnen bewerken.

Op de lange termijn is het belangrijk om beter te kijken naar welke activiteiten op welke plek passen. Water en bodem moeten leidend zijn bij de inrichting van het land, zoals aangekondigd door demissionair minister Harbers in zijn kamerbrief in 2022. Dit kan echter botsen met andere belangen, zoals de bouw van een woonwijk in een laaggelegen polder of landbouw in vruchtbare beekdalen, waar akkers steeds vaker onder water komen te staan. Er moet een afweging worden gemaakt tussen water blijven wegpompen of de rivier meer ruimte geven.

Dijkgraaf Hein Pieper van waterschap Rijn en IJssel is ook van mening dat er beter gekeken moet worden naar welke grond geschikt is voor welke doeleinden en of er voldoende water beschikbaar is. Het idee dat alles naar onze hand gezet kan worden, is niet langer houdbaar. De vraag is echter of er snel genoeg kan worden geschakeld.

Hoewel er