Wereldwijd hitterecord uit 2016 ruim overschreden in 2023

Gepubliceerd op 09/01/2024 15:00 in Binnenland

Uit een analyse van Copernicus, het aardobservatieprogramma van de Europese Unie, blijkt dat de aarde in 2023 gemiddeld bijna 1,5 graad warmer was dan aan het einde van de 19e eeuw. Hiermee is het vorige wereldwijde hitterecord, uit 2016, ruim gebroken. Dit werd ook bevestigd door het KNMI, dat twee weken geleden meldde dat 2023 het warmste jaar ooit was in Nederland.

Al halverwege het jaar werd duidelijk dat 2023 uitzonderlijk zou worden. Tijdens hittegolven werden er lokale temperaturen van 45 graden gemeten in Zuid-Europa, en zelfs temperaturen tot 50 graden in China en de Verenigde Staten.

Opmerkelijk waren ook de records die werden verbroken in de Atlantische Oceaan, bosbranden in Canada en de hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica. Niet alleen werden er records verbroken, maar dit gebeurde ook met zeer grote marges.

Het rapport stelt dat de gemiddelde temperatuur steeds hoog bleef en dat tussen juni en december zeven maanden op rij het wereldwijde maandrecord werd gebroken. Samantha Burgess, adjunct-directeur van Copernicus Climate Change Service, verklaarde: "Klimaatrecords vielen in 2023 als dominostenen om. De temperaturen zullen waarschijnlijk hoger zijn dan die van welke periode dan ook in de afgelopen 100.000 jaar."

De belangrijkste oorzaak van deze wereldwijde temperatuurstijging is de structurele opwarming van de aarde. De concentratie van CO2 en methaan, de twee belangrijkste broeikasgassen, bereikte in 2023 ook recordhoogtes volgens metingen van Copernicus. Hoe meer broeikasgassen er in de atmosfeer zitten, hoe meer warmte deze vasthouden en hoe hoger de gemiddelde temperatuur wordt.

Normaal gesproken stijgt de temperatuur van de aarde elke tien jaar gemiddeld met 0,2 graden als gevolg van de toename van broeikasgassen. Echter, losse jaren kunnen zowel iets koeler als warmer zijn dan deze trend, vaak als gevolg van natuurlijke temperatuurschommelingen in de oceanen.

Halverwege het jaar ontwikkelde zich het natuurlijke klimaatfenomeen El Niño in de Grote Oceaan. Dit fenomeen zorgt ervoor dat het oppervlaktewater rond de evenaar warmer wordt dan normaal, wat resulteert in een stijging van de luchttemperatuur.

Het effect van El Niño op de temperatuur kan vertraagd zijn, dus het is mogelijk dat 2024 het record van 2023 weer zal breken. Dit gebeurde ook na de vorige krachtige El Niño in 2015. Dat jaar werd recordwarm, maar werd vervolgens overtroffen door 2016. Het record van 2016 heeft uiteindelijk zeven jaar standgehouden en is nu verbroken door 2023 met een marge van 0,16 graden. Dit komt vrijwel overeen met de snelheid waarmee de aarde opwarmt door de stijgende concentratie broeikasgassen.

De exacte gevoeligheid van het aardse klimaat voor een stijgende concentratie CO2 blijft een onzekere factor in de klimaatwetenschap. Nieuwe inzichten suggereren dat het opwarmende effect mogelijk sterker is dan eerder gedacht en dat het in het verleden deels werd verbloemd door andere vormen van luchtvervuiling. Dit zou betekenen dat met een verwachte afname van luchtvervuiling de opwarming in de komende jaren nog verder kan versnellen, met een snellere opeenvolging van jaarlijkse hitterecords.