Bij toeval ontdekt: historische loop van rivieren in het IJsselmeer kan prehistorische woonplekken beschermen

Gepubliceerd op 11/12/2023 18:00 in Binnenland

Bij het inspecteren van het IJsselmeer op vliegtuigbommen en scheeps- en vliegtuigwrakken, heeft men per toeval de historische loop van rivieren blootgelegd. Deze verrassende ontdekking kan helpen om nog onontdekte woonplekken van de prehistorische mens te beschermen tegen potentieel schadelijke activiteiten, zoals de aanleg van windparken en zandwinning.

Deze baanbrekende ontdekking is te danken aan een nieuwe toepassing van magnetometeronderzoek. Normaliter wordt deze methode gebruikt om ijzeren objecten op de zeebodem, in meren en rivieren op te sporen, waaronder scheeps- en vliegtuigwrakken en munitie.

De scans van de bodem van het IJsselmeer onthullen patronen die wijzen op de aanwezigheid van geulen en oeverwallen. Dit kan worden verklaard doordat oeverwallen licht magnetische mineralen bevatten. Deze patronen kunnen mogelijk de prehistorische waterlopen representeren.

Op verzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Universiteit Groningen is er verder onderzoek uitgevoerd, wat bevestigde dat dit inderdaad het geval is. De scans tonen onder andere fragmenten van de prehistorische loop van de Overijsselse Vecht en de voorloper van de IJssel, de Gunnepe genaamd. Het is echter nog onbekend of er nog meer waterlopen ontdekt zullen worden.

Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat mensen in het Nieuwe Steentijdperk (ca. 5000 - 3000 v. Chr.) op oeverwallen leefden. Dit is onder andere bevestigd door opgravingen in Swifterbant, gelegen in het huidige Oostelijk Flevoland, waar vele archeologische vondsten zijn gedaan.

In het Nieuwe Steentijdperk lag de zeespiegel aanzienlijk lager dan tegenwoordig. Met het stijgen van de zeespiegel verdwenen oude rivierbeddingen onder het veen en later onder het zand en water.

Het is cruciaal om te weten waar deze rivieren vroeger stroomden, zodat bij werkzaamheden in het IJsselmeer en het Markermeer rekening gehouden kan worden met deze historische loop. Momenteel gebeurt dit nog niet, aangezien deze gebieden nog niet volledig zijn onderzocht. Men is hoopvol dat dit in de toekomst wel zal gebeuren.

Deze onverwachte ontdekking opent de deur naar een beter begrip van de prehistorische mens en biedt de mogelijkheid om waardevolle archeologische vindplaatsen te beschermen tegen schadelijke activiteiten in de toekomst.