Vanavond sluiten stembureaus en begint het tellen van de stemmen: dit is hoe het proces verloopt

Gepubliceerd op 22/11/2023 14:00 in Binnenland

Vanavond om 21.00 uur is het zover: de stembureaus sluiten en het tellen van de stemmen begint. De NOS zal vanaf dat moment de verkiezingsresultaten via verschillende kanalen verspreiden, zoals tv, radio, NOS.nl en de app. Maar hoe verloopt dit proces eigenlijk?

Stap 1: Exitpolls

De avondvullende NOS-verkiezingsuitzendingen op tv (NPO1) en radio (NPO Radio1) starten om 20.30 uur. Zodra de klok 21.00 uur slaat, wordt alle aandacht gericht op de exitpoll. Deze schaduwverkiezing wordt uitgevoerd door onderzoekers van bureau Ipsos in opdracht van de NOS en RTL Nieuws. In zestig zorgvuldig geselecteerde stembureaus verspreid over heel Nederland wordt het stemgedrag van de kiezers onderzocht. Ook de opkomst wordt gemeten.

Uit de praktijk is gebleken dat de exitpoll een betrouwbare indicatie geeft van de zetelverdeling in de Tweede Kamer. Het is echter belangrijk om te weten dat Ipsos een foutmarge hanteert van een zetel per partij, soms zelfs twee in uitzonderlijke gevallen. Dit betekent dat als de exitpoll aangeeft dat de ene partij 28 Kamerzetels behaalt en de andere 26, ze allebei ook op bijvoorbeeld 27 zetels kunnen uitkomen. Bij een marge van twee zetels of minder is het dus niet mogelijk om te bepalen welke partij de grootste is.

Een half uur later brengt Ipsos een update. Deze tweede exitpoll bevat ook de stemmen van het laatste half uur vóór 21.00 uur. Over het algemeen leiden deze stemmen niet tot noemenswaardige verschuivingen, maar dit is uiteraard wel mogelijk.

Stap 2: Uitslagen per gemeente

Tussen 21.00 en 22.00 uur komen de eerste uitslagen binnen via het verkiezingsdienst van persbureau ANP. De drie kleinste gemeenten van Nederland, met elk niet meer dan duizend stemgerechtigde inwoners, doen altijd hun best om als eerste met de uitslagen te komen. Schiermonnikoog is de afgelopen keren steeds als winnaar uit de bus gekomen, waardoor Vlieland en Rozendaal teleurgesteld waren.

De iets grotere gemeenten geven pas vanaf 22.30 uur de uitslagen door, en vanaf 23.00 uur wordt er verwacht dat de uitslagenstroom langzaam op gang komt, hoewel het steeds langer duurt voordat de gemeentelijke uitslagen bekend zijn.

Bij de vorige Kamerverkiezingen verscheen de eerste gemeente met meer dan 100.000 inwoners om 00.44 uur op het bord, namelijk Alkmaar. Minister De Jonge van Binnenlandse Zaken hoopt dat het dit jaar iets sneller zal gaan.

Stap 3: Prognoses

Gedurende de nacht komt het ANP met de eerste "voorlopige" prognoses van de zetelverdeling in de Tweede Kamer. Deze prognoses zouden nauwkeuriger moeten zijn dan de exitpoll, omdat ze gebaseerd zijn op daadwerkelijke uitslagen.

De avonduitzendingen van de NOS zullen hoogstwaarschijnlijk al voorbij zijn op dit moment, maar om respectievelijk 06.00 uur op de radio (NOS Radio 1 Journaal) en om 06.30 uur op NPO1 (NOS Journaal) beginnen de ochtendprogramma's, waarin de uitslagen ook een belangrijke rol spelen.

Later op donderdag, wanneer alle uitslagen binnen zijn, hoopt het ANP de voorlopige prognose om te zetten naar een definitieve prognose. Alleen als de uitslagen van grote steden nog niet bekend zijn, zal dit niet lukken. Het ANP blijft de term 'prognose' gebruiken, omdat de u