Het einde van de Zwarte Piet discussie lijkt in zicht

Gepubliceerd op 18/11/2023 10:00 in Binnenland

De controverse en ophef rondom de intocht van Sinterklaas zijn dit jaar aanzienlijk verminderd in vergelijking met enkele jaren geleden. Hoewel Zwarte Piet nog niet volledig is verdwenen en actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) nog steeds demonstreert in enkele plaatsen, is Piet al geruime tijd niet meer zwart in de meeste plaatsen, op televisie en in winkels.

Hoe zijn we op dit punt gekomen? Volgens sociaal antropoloog Markus Balkenhol van het Meertens Instituut hebben enkele cruciale momenten in de afgelopen vijftien jaar geleid tot de voorzichtige consensus die nu lijkt te zijn bereikt. "Protesten tegen Zwarte Piet bestaan al honderd jaar, maar vanaf 2011 nam de verontwaardiging over dit figuur echt toe," aldus Balkenhol.

In 2011 droegen Quinsy Gario en Jerry Afriyie tijdens de intocht in Dordrecht een T-shirt met de tekst "Zwarte Piet is Racisme". Zij werden hardhandig door de politie neergehaald. Deze gewelddadige aanhouding schokte anderen dermate dat zij ook in actie kwamen, waarna het protest echt van start ging.

Echter, er kwam ook fel tegenprotest. Vooral toen in 2013 bekend werd dat de VN onderzoek zou gaan doen naar Zwarte Piet. Dit onderzoek gaf aan dat de Sinterklaastraditie in de kern racistisch is en het stereotypebeeld van Afrikanen als tweederangs burgers bevestigt door middel van Zwarte Piet. Een Facebook-petitie genaamd 'Pietietie' volgde, die binnen korte tijd miljoenen handtekeningen opleverde voor het behoud van Zwarte Piet. Dit gaf mensen het gevoel dat hun tradities bedreigd werden.

Gedurende vele jaren werd de periode voorafgaand aan Sinterklaas overheerst door de strijd over Zwarte Piet. Tussen 2015 en 2019 vonden er veel demonstraties tegen Zwarte Piet plaats, evenals tegenprotesten van voorstanders van Zwarte Piet, zoals de 'blokkeerfriezen' die in 2017 zelfs de snelweg blokkeerden om te voorkomen dat demonstranten bij de intocht in Dokkum konden komen.

Ironisch genoeg hebben juist de gewelddadige uitbarstingen van sommige voorstanders van Zwarte Piet bijgedragen aan de ommekeer. In verschillende plaatsen, waaronder Rotterdam, Eindhoven, Joure en Staphorst, vielen bijvoorbeeld hooligans vreedzame demonstranten tegen Zwarte Piet aan. Een vergadering van Kick Out Zwarte Piet werd zelfs verstoord door mensen met honkbalknuppels. Dit leidde ertoe dat een breder publiek afstand wilde nemen van deze agressie.

Uiteindelijk zijn steeds meer mensen, instellingen en winkels van standpunt veranderd. Het Sinterklaasjournaal heeft de overstap gemaakt naar roetveegpieten en winkels zoals de HEMA en De Bijenkorf hebben Zwarte Piet losgelaten. Uit peilingen blijkt dat steeds minder mensen vasthouden aan de traditionele Zwarte Piet, waarbij ze een alternatieve Piet acceptabel vinden of er simpelweg niet veel om geven. Dit heeft een domino-effect gehad, volgens Balkenhol.

Jerry Afriyie van KOZP concludeert dat wat begon als een schier onmogelijke missie uiteindelijk is gelukt. Hij merkt op dat 90 procent van de mensen die in 2011 niet aan hun kant stonden, nu wel aan hun kant staan. Afriyie blijft vastberaden om door te gaan totdat Zwarte Piet volledig verdwenen is.

Balkenhol is ook positief gestemd over de toekomst van het sinterklaasfeest. Hij erkent dat tradities altijd veranderen, ook die van Sinterklaas. Maar het feest zal niet verdwijnen, omdat het te belangrijk is voor veel mensen. "Heel veel mensen zijn eraan gehecht, Sint blij