West Betuwe mag stemmen niet een dag na verkiezingen tellen

Gepubliceerd op 17/11/2023 18:00 in Binnenland

West Betuwe heeft te horen gekregen dat zij de stemmen niet pas een dag na de Tweede Kamerverkiezingen mogen tellen. Zowel de Kiesraad als het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben de gemeente teruggefloten.

Het besluit was genomen om te voorkomen dat stembureauleden tot diep in de nacht moesten doortellen. Bij de laatste verkiezingen verliep het tellen soms moeizaam vanwege het grote aantal kandidaten en lange kieslijsten. In een mail die rond 02.30 uur werd verstuurd, gaf het ministerie van Binnenlandse Zaken gemeenten toestemming om het tellen uit te stellen als medewerkers te vermoeid waren.

Tijdens een bijeenkomst voor stembureauvoorzitters op maandagavond had de gemeente aangegeven dat er dit keer niet op verkiezingsavond geteld hoefde te worden. Het plan was om de stembussen te verzegelen en pas de volgende dag te openen. Het was echter de bedoeling om dit voornemen niet openbaar te maken. "We geven liever achteraf toe dat we een fout hebben gemaakt dan dat we te veel vragen krijgen vooraf", aldus een van de projectleiders.

Hoewel sommige stembureaumedewerkers blij waren met dit besluit, wezen anderen erop dat het volgens de Kieswet niet was toegestaan. De Kieswet vereist namelijk dat er op verkiezingsavond op elk afzonderlijk stembureau ten minste op 'lijstniveau' wordt geteld. Een voorzitter van een stembureau noemde het besluit van de burgemeester om de Kieswet te negeren "een buitengewoon ernstige zaak" en vroeg zich af of er nog meer wetten waren waar de burgemeester zich niet aan dacht te hoeven houden.

Demissionair minister van Binnenlandse Zaken, Hugo de Jonge (CDA), is het ook niet eens met het plan. Hij gaf aan dat het niet mogelijk is om pas een dag later te tellen, omdat men dezelfde avond nog een uitslag wil hebben. De Kiesraad bevestigde dat de wet voorschrijft dat er op woensdagavond geteld moet worden, maar begrijpt ook dat de organisatie van verkiezingen veel vraagt van gemeenten. Daarom zijn er voor deze verkiezingen duidelijke instructies gegeven om nachtwerk te voorkomen.

De Jonge erkende dat er veel gevraagd wordt van de tellers en vrijwilligers, maar benadrukte dat het belangrijk is dat er op verkiezingsavond een uitslag is op lijstniveau. Hij gaf aan dat het echter wel mogelijk is om de volgende dag op kandidaatniveau te tellen of een hertelling te doen. Het tellen op "lijstniveau" op verkiezingsavond en het individueel tellen van stemmen op kandidatenniveau op de volgende dag wint aan populariteit. Ongeveer 55 procent van de gemeenten kiest voor deze methode bij de komende Tweede Kamerverkiezingen, terwijl dit percentage bij de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen in maart 2023 nog rond de 40 procent lag. Vooral grotere gemeenten kiezen vaker voor het centraal tellen van stemmen.

Desondanks heeft West Betuwe ervoor gekozen om alle stemmen 's nachts al te tellen. Burgemeester Stoop doet echter een dringende oproep aan de Kiesraad om de werkwijze bij toekomstige verkiezingen anders te organiseren. Hij is van mening dat fouten snel gemaakt kunnen worden wanneer stembureauleden vele uren actief zijn en dat vrijwilligers aangeven niet meer te willen tellen. Door een dag later te tellen, zal het verkiezingsproces volgens hem efficiënter en transparanter verlopen.