Herziene brandstofaccijnzen en openbaar vervoerprijzen onderwerp van debat tijdens Algemene Politieke Beschouwingen

Gepubliceerd op 21/09/2023 01:00 in Binnenland

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen stond vandaag het onderwerp vervoer centraal. Verschillende politici hebben hun standpunten gedeeld met betrekking tot het verhogen van accijnzen op benzine en diesel, evenals het voorkomen van verdere prijsstijgingen in het openbaar vervoer. Maar wie profiteert er eigenlijk van welke veranderingen? En wat zijn de gevolgen van aanpassingen in brandstof- en OV-prijzen voor het klimaat?

Een meerderheid van de Tweede Kamer lijkt zich uit te spreken tegen de voorgestelde verhoging van de accijnzen op brandstof. Eerder waren deze accijnzen verlaagd vanwege de hoge brandstofprijzen, maar vanaf 1 januari zullen ze weer omhoog gaan. SP-leider Lilian Marijnissen is van mening dat een accijnsverhoging onverstandig is, omdat Nederlanders met een beperkt budget het zich niet kunnen veroorloven om €2,50 per liter benzine te betalen.

Deskundigen plaatsen echter kanttekeningen bij deze redenering. Als politici daadwerkelijk iets willen doen voor mensen met een beperkt budget, kunnen ze beter andere maatregelen nemen dan het aanpassen van de brandstofaccijnzen. Volgens ING-econoom Marten van Garderen is het voeren van inkomenspolitiek via de auto zonde van het geld. Hij wijst erop dat het niet verhogen van de accijnzen naar schatting €1,2 miljard kost en dat dit geld voornamelijk terechtkomt bij mensen met hogere inkomens, omdat zij meer rijden en tanken dan mensen met lagere inkomens.

Desondanks hebben VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans en BBB-leider Caroline van der Plas aangegeven voorstander te zijn van het behouden van lage brandstofprijzen. Hermans noemde de voorgenomen prijsstijging "ongelofelijk fors", vooral gezien het feit dat een aanzienlijke groep Nederlanders dagelijks afhankelijk is van de auto. Van der Plas vreest dat hogere brandstofprijzen andere negatieve effecten zullen hebben, zoals hogere kosten voor MKB-ondernemers, die deze vervolgens zullen doorberekenen in de prijzen van hun producten. Hierdoor wordt de burger uiteindelijk de dupe.

Als het doel echter is om mensen met een beperkt budget meer financiële ruimte te geven, is het volgens Van Garderen zinvoller om te kijken naar de inkomstenbelasting. Op die manier kan er gerichte steun worden geboden aan mensen met lagere inkomens, in plaats van dat een groot bedrag uit de staatskas terechtkomt bij automobilisten met hogere inkomens.

Naast de financiële aspecten speelt ook duurzaamheid een rol bij het aanpassen van de brandstofaccijnzen. Volgens hoogleraar ruimtelijke economie Erik Verhoef is het waarschijnlijk dat mensen eerder de trein zullen nemen als benzine duurder wordt. Dit kan leiden tot een verlaging van de snelheid van automobilisten en/of een toename van het gebruik van zuinigere auto's.

CDA-leider Henri Bontenbal heeft begrip voor het behoud van lage accijnzen, maar wijst ook op het gebrek aan steun voor regionaal openbaar vervoer in het voorstel. Dit brengt ons bij het onderwerp van treinkaartjes. De NS heeft toestemming gekregen om de tarieven volgend jaar met 3,5% te verhogen, bovenop de geschatte 5% inflatiecorrectie. GroenLinks en ChristenUnie hebben echter een voorstel ingediend om de extra tariefverhoging van 3,5% te schrappen.

Volgens Van Garderen is het profijt van lagere OV-prijzen gelijkmatiger verdeeld tussen mensen met hoge en lage inkomens. Dit komt doordat