Overzicht toont dat afbouw van fossiele subsidies juridisch mogelijk is, minister Jetten roept op tot actie

Gepubliceerd op 20/09/2023 05:00 in Binnenland

Minister Jetten van Klimaat heeft naar de Tweede Kamer een overzicht gestuurd waaruit blijkt dat er geen juridische belemmeringen zijn voor het afbouwen van een groot deel van de fossiele subsidies. Het overzicht laat per regeling zien hoeveel geld ermee gemoeid is en of stoppen ermee mogelijk is. Het totale bedrag van de fossiele subsidies komt naar schatting uit op 39 tot 46 miljard euro, aanzienlijk meer dan eerder werd gedacht.

De subsidies die moeilijk af te bouwen zijn, zoals de kosten voor het gebruik van olie als grondstof en de vrijstelling van de accijns op lucht- en scheepvaartbrandstoffen, zijn gebonden aan internationale afspraken en kunnen daarom niet zomaar worden beëindigd. Deze subsidies vertegenwoordigen een bedrag van ongeveer 22 miljard euro.

Daarentegen zijn er wel subsidies die wel kunnen worden afgebouwd, zoals het lagere accijnstarief voor diesel en de regeling waarbij grootverbruikers van energie minder belasting betalen naarmate ze meer verbruiken. Minister Jetten hoopt dat het publiceren van dit nieuwe overzicht een einde zal maken aan de discussie over de definitie en de omvang van fossiele subsidies.

De discussie over het afbouwen van fossiele subsidies loopt al geruime tijd. De G20 houdt zich hier sinds 2009 mee bezig en oud-premier Balkenende heeft destijds beloofd dat Nederland deze subsidies zou afbouwen. Onderzoeker Pieter Pauw van de TU Eindhoven benadrukt dat het ontbreken van juridische belemmeringen belangrijk nieuws is, maar zegt dat er nog steeds behoefte is aan een duidelijke visie op de afbouw.

Het demissionaire kabinet laat het opstellen van een afbouwplan over aan de nieuwe regering, maar minister Jetten roept zowel klimaatactivisten als bedrijven op om samen na te denken over de afbouw van fossiele subsidies. Hij wijst erop dat het kabinet al begonnen is met het afbouwen van regelingen met een totale waarde van vier tot zes miljard euro, zoals belastingverhogingen voor bedrijven in de glastuinbouw en de afschaffing van een speciale kolenvrijstelling voor Tata Steel. Desondanks benadrukt hij dat er nog veel werk te verrichten is.

Er zijn echter zorgen over de gevolgen van te snelle afbouw van fossiele subsidies, met name voor de werkgelegenheid. Werkgeversorganisatie VNO-NCW benadrukt dat er nog onvoldoende alternatieven zijn voor fossiele brandstoffen en grondstoffen en pleit voor zorgvuldige afstemming en Europese samenwerking om te voorkomen dat CO2-uitstoot elders wordt verplaatst en prijzen stijgen.

Aan de andere kant dringt de Jonge Klimaatbeweging aan op snelle actie. Nu bekend is dat het om miljardenbedragen gaat, vinden verschillende organisaties dat er haast gemaakt moet worden. Actiegroepen zoals SOMO, Milieudefensie en Fossielvrij NL stellen dat de effecten voor een selecte groep energie-intensieve bedrijven een goed afbouwplan niet in de weg mogen staan. Volgens Boris Schellekens van SOMO wordt het probleem alleen maar erger als er wordt gewacht. Voorzitter Dion Huidekooper van de Jonge Klimaatbeweging ziet mogelijkheden om het vrijgekomen geld te investeren in bijvoorbeeld het goedkoper maken of zelfs gratis aanbieden van openbaar vervoer.