Klimaatmanipulatie: Riskante, ethische en wetenschappelijke vraagstukken

Gepubliceerd op 17/09/2023 14:00 in Binnenland

Nu de wereld afkoerst op een spectaculaire temperatuurstijging, is er steeds meer aandacht voor plan B: klimaatmanipulatie. Technieken zoals het witter maken van wolken of het pompen van zonlichtwerende stofdeeltjes in de atmosfeer staan nog in de kinderschoenen, maar kunnen mogelijk in de toekomst catastrofale natuurrampen helpen voorkomen. Er zijn echter grote twijfels over de ethische aspecten van deze technieken. Critici vrezen dat het spelen voor God het begin van het einde kan zijn. De wetenschap is verdeeld over deze kwestie. Nieuwsuur heeft gesprekken gevoerd met twee hoogleraren, waarvan de één tegenstander is van geo-engineering en de ander het juist als een kansrijke optie ziet.

Frank Biermann, hoogleraar Global Sustainability Governance aan de Universiteit Utrecht (UU), heeft samen met 450 andere wetenschappers een petitie ondertekend waarin wordt opgeroepen om de zon nooit te dimmen. Hij is van mening dat het sleutelen aan de atmosfeer kan leiden tot permanente verstoring van weersystemen. Het creëren van een "designerklimaat" kan onvoorziene gevolgen hebben, zoals ongelijke verdeling van regen en droogte, verzuring van oceanen en beschadiging van de ozonlaag. Biermann benadrukt dat de enige manier om erachter te komen of deze gevolgen daadwerkelijk zullen optreden, is door wereldwijde klimaatmanipulatie uit te voeren gedurende tientallen of zelfs honderden jaren. Hij waarschuwt echter voor de onomkeerbaarheid van deze beslissing.

Herman Russchenberg, hoogleraar atmosfeeronderzoek aan de TU Delft, erkent dat er risico's verbonden zijn aan klimaatmanipulatie. Toch vindt hij het onverantwoord om het idee volledig terzijde te schuiven. Hij pleit voor meer onderzoek, zodat er altijd nog besloten kan worden om het niet uit te voeren. Russchenberg wijst erop dat het huidige klimaatbeleid geen garanties biedt voor succes, en dat het daarom verstandig is om een Plan B te overwegen. Hij vergelijkt dit met een brandweerauto: je hoopt hem niet nodig te hebben, maar als er brand uitbreekt ben je blij dat hij er is.

Biermann is het eens met de stelling dat klimaatmanipulatie onethisch is. Hij vreest dat het aanpassen van de temperatuur zou kunnen leiden tot het verwaarlozen van andere klimaatmaatregelen, zoals het verminderen van CO2-uitstoot. Als de aarde afhankelijk wordt van klimaatmanipulatie, kan dit leiden tot een kunstmatig gestuurde planeet die deze technologie eeuwig nodig heeft. Daarnaast twijfelt Biermann aan de mogelijkheid van overheden en politici om zo'n ingrijpende beslissing te nemen die gevolgen heeft voor honderden jaren. Hij betwijfelt of bijvoorbeeld premier Rutte hiertoe in staat zou zijn. Een ander ethisch bezwaar is het risico dat arme landen disproportioneel negatieve gevolgen zullen ondervinden, omdat zij minder geld hebben om te investeren in klimaatmanipulatie.

Russchenberg pleit voor internationale coördinatie door organisaties zoals de Verenigde Naties, zodat ook ontwikkelingslanden hierin een stem hebben. Hij benadrukt dat klimaatmanipulatie de wetenschap niet kan tegenhouden. Verbieden dat wetenschappers nadenken over deze technieken is volgens hem niet mogelijk. Hij waarschuwt dat privépersonen, zoals Elon Musk, het onderzoek naar klimaatmanipulatie zullen voortzetten als wetenschappers dit niet doen. Hij geeft de voorkeur aan een overheid die alle belangen afweegt in plaats van een individu zoals Musk.

Beide hoogleraren zijn het er