Helft van plastic bekers nu voorzien van kartonnen deksels; consumenten gedrag verandert niet door heffing

Gepubliceerd op 07/09/2023 22:00 in Binnenland

Uit onderzoek van zwerfafvalonderzoeker Dirk Groot blijkt dat meer dan de helft van de bekers die hij verzamelt, nu voorzien is van kartonnen deksels in plaats van plastic. Voorheen waren alle deksels nog van plastic. Daarnaast ontdekte Groot ook dat er veel sausbakjes worden meegenomen door vogels, die deze elders leeg eten en niet terugbrengen naar de plek waar ze het gevonden hebben.

Het is echter de vraag of de heffing op plastic verpakkingen consumenten daadwerkelijk aanzet tot ander gedrag. Hans Risselada, onderzoeker van consumentengedrag aan de Rijksuniversiteit Groningen, denkt van niet. Hij benadrukt dat de heffing gericht is op kosten, zonder dat er altijd een duurzaam alternatief beschikbaar is. Consumenten hebben daardoor niet altijd een keuze. Bovendien varieert de heffing per locatie, wat verwarrend kan zijn voor consumenten.

Niet alle ondernemers houden zich bovendien aan de verplichte heffing, zo constateert de Inspectie Leefomgeving en Transport. Cees van der Sloot, visboer in Bloemendaal, weigert bijvoorbeeld zijn prijzen te verhogen uit angst dat klanten hem dan als te duur ervaren.

Belangrijk om te benadrukken is dat het hier om een heffing gaat en niet om een belasting. De opbrengsten van de heffing belanden namelijk in de portemonnee van de ondernemer. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hoopt echter dat ondernemers het geld zullen gebruiken om duurzame alternatieven te stimuleren.

De richtlijnen van het ministerie zijn als volgt: 5 cent voor een kleine verpakking, 25 cent voor een beker en 50 cent voor een maaltijdverpakking. In de praktijk blijkt echter dat vooral supermarkten slechts 1 cent in rekening brengen voor alle soorten verpakkingen.

Branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland merkt op dat ondernemers moeite hebben met de nieuwe regels. Een woordvoerder benadrukt dat het een ingewikkeld proces is dat tijd kost om te implementeren. De branchevereniging hoopt dan ook dat ondernemers voorlopig niet beboet zullen worden.

Desondanks heeft Risselada vertrouwen in de heffing. Hij stelt voor dat de overheid één vast bedrag bepaalt, in plaats van ondernemers de vrijheid te geven om zelf een prijs te kiezen. Ook vindt hij het belangrijk dat de overheid het heffingsbeleid beter communiceert, bijvoorbeeld via campagnespotjes. Consumenten weten volgens hem namelijk niet goed wat het doel van de heffing is en waar het geld naartoe gaat.

Risselada benadrukt dat het tonen van goed voorbeeld belangrijk is. Als een paar mensen herbruikbare bekers gaan gebruiken, volgt de rest snel. Dit kan het nieuwe normaal worden, waarbij mensen hun beker aan hun tas hangen in de trein. Hij gelooft dat veranderingen op deze manier snel kunnen gaan.

Vanaf 1 januari zullen er bovendien nieuwe regels ingevoerd worden. Hotels, cafés en restaurants mogen dan geen wegwerpbekers of -bakjes met plastic meer aanbieden aan gasten die binnen of op het terras eten. Herbruikbaar servies wordt de nieuwe standaard.

Zwerfafvalonderzoeker Dirk Groot pleit echter voor statiegeld, dat al succesvol toegepast wordt op blikjes en flesjes. Sinds de invoering van statiegeld voor deze verpakkingen ligt er aanzienlijk minder zwerfafval op straat. Hij benadrukt dat wanneer iets wordt weggegooid, het vaak snel wordt opgeruimd door anderen.