Oceanen en zee-ijs van slag door recordwarme zomer

Gepubliceerd op 01/08/2023 05:00 in Binnenland

Deze zomer is er sprake van extreme weersomstandigheden, en met name de maand juli is naar alle waarschijnlijkheid de heetste maand ooit gemeten. Naast de hoge temperaturen, is ook de oceaan veel warmer dan normaal en ligt er minder drijvend zee-ijs bij Antarctica dan verwacht. Dit tot grote verbazing van wetenschappers.

Hoogleraar oceanografie Erik van Sebille van de Universiteit Utrecht verklaart dat de oceaan momenteel van slag is. Het lijkt alsof de oceaan een soort koorts heeft, omdat deze opeens hard aan het opwarmen is. Ook onderzoeker Bert Wouters van de TU Delft is verbaasd over de situatie. Hoewel er een neerwaartse trend is in het zee-ijs-oppervlak rond Antarctica, begrijpen wetenschappers nog niet helemaal wat er precies aan de hand is.

Met behulp van satellieten onderzoekt Wouters het ijs op en rond Antarctica. Hoewel het daar winter is met zeer lage temperaturen, groeit het zee-ijs minder snel dan verwacht. Dit kan te maken hebben met verschillende factoren, zoals de veranderde locatie van lagedrukgebieden, windrichting en veelvuldige stormen. Hierdoor breekt en versplintert het jonge zee-ijs, waardoor er geen dik pakijs kan ontstaan.

Daarnaast vermoeden wetenschappers dat er meer warm oceaanwater naar Antarctica stroomt. Op verschillende plaatsen in de wereld is de oceaan warmer dan normaal. Hoewel wetenschappers aanvankelijk niet verontrust waren vanwege het bekende fenomeen El Niño, waarbij een deel van de Stille Oceaan plotseling opwarmt, was de plotse opwarming van een deel van de Atlantische Oceaan totaal onverwacht. Hoewel de temperatuur inmiddels weer is afgenomen, zijn er nog steeds afwijkende gebieden.

Op dit moment is de warmte vooral voor de kust van Canada te vinden, waar het water ongeveer 5 graden warmer dan normaal is. Van Sebille benadrukt dat we getuige zijn van iets wat nog nooit eerder is gezien: een snelle verandering in de oceaan. Hij noemt het zeer zorgwekkend dat de oceaan zo snel opwarmt en er minder ijs rond Antarctica ligt dan verwacht.

Het is nog niet duidelijk in hoeverre klimaatverandering hierbij een rol speelt. Volgens oceanograaf Sjoerd Groeskamp van het Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) kan de gemeten temperatuur van de oceanen slechts eens in de 500.000 jaar voorkomen. Dit wijst op een uitzonderlijke combinatie van omstandigheden waar klimaatverandering direct of indirect aan bijgedragen heeft.

Het belang van zowel zee-ijs als de oceaan temperatuur is duidelijk. Zee-ijs fungeert als buffer en voorkomt dat drijvende ijsplaten rond Antarctica sneller breken door golfslag. Deze ijsplaten voorkomen op hun beurt dat landijs sneller in zee stroomt, wat leidt tot een stijgende zeespiegel.

Wouters houdt het zee-ijs nauwlettend in de gaten en de toekomst zal uitwijzen wat er met het landijs zal gebeuren. Hij benadrukt echter dat de ijsplaten niet snel afbreken, dus een snelle stijging van de zeespiegel zal niet van de ene op de andere dag plaatsvinden.

Daarnaast wijst Van Sebille erop dat niet alleen smeltend landijs zorgt voor zeespiegelstijging, maar ook warmer oceaanwater. Als water opwarmt, zet het uit, waardoor het oppervlak van de oceaan stijgt. Dit resulteert in een toename van de zeespiegel. Hij hoopt dat de hoge oppervlaktetemperaturen van de oceaan tijdelijk zijn en dat het warme water zal mengen met kouder water dat dieper