Duizenden euro's onterecht teruggevorderd: DUO gewaarschuwd voor mogelijk discriminatoire fraudecontroles

Gepubliceerd op 17/07/2023 10:00 in Binnenland

Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is in de afgelopen jaren minstens drie keer gewaarschuwd voor vooringenomenheid en mogelijk discriminerende criteria bij fraudecontroles. Uit onderzoek van NOS op 3 en Investico blijkt dat studenten met een migratieachtergrond opmerkelijk vaak beschuldigd worden van fraude met studiefinanciering.

DUO heeft altijd beweerd geen signalen te hebben ontvangen over deze kwestie, maar dit blijkt onjuist te zijn. Twee advocaten hebben hun vermoedens in rechtszaken tegen DUO geuit en op schrift gesteld. Daarnaast heeft een student in 2021 een officiële klacht ingediend wegens discriminatie.

Eind mei 2020 ontvangt Jaïr een e-mail van DUO waarin hij wordt beschuldigd van fraude met een uitwonende studiebeurs. Tot zijn verbazing ziet hij dat deze mail ook naar 28 andere mensen is gestuurd, waarvan maar een paar van Nederlandse afkomst zijn. Naast de pijnlijke fout van DUO valt het Jaïr op dat het gebruikte risicoprofiel mogelijk gebaseerd is op etnische kenmerken. Hij besluit een advocaat in te schakelen om zijn zaak aan te vechten. Uiteindelijk hoeft hij het bedrag niet terug te betalen omdat de rechter hem gelijk geeft.

Advocaat Rudolf van der Ham heeft in vergelijkbare zaken ook vragen gesteld over het gebruikte risicoprofiel. Hij heeft hier echter nooit een reactie op ontvangen van DUO. In de beslissing op het bezwaarschrift schrijft DUO dat er gebruik is gemaakt van "objectieve criteria", zoals de afstand tussen het woonadres van de student en zijn ouders.

Ook advocaat Diane Pietersz heeft vraagtekens gezet bij het risicoprofiel tijdens een zaak in 2021 en 2022. Volgens haar is het niet mogelijk om te verifiëren wie er op de lijst van mogelijke fraudeurs terecht is gekomen. DUO beweert dat zij geen officiële klachten hebben ontvangen en dat dit de reden is dat zij nooit zorgen hebben gehoord over mogelijk discriminerende criteria. Een woordvoerder geeft toe dat eerdere signalen mogelijk onvoldoende aandacht hebben gekregen en dat dit met de kennis van nu anders had moeten worden aangepakt.

Een andere getroffen student, Murat, heeft wel een officiële klacht ingediend in 2021. Hij voelde zich gediscrimineerd tijdens de huiscontrole die in 2014 plaatsvond. Hij is ervan overtuigd dat hij vanwege zijn Turkse afkomst is uitgekozen. Ondanks het indienen van klachten bij zowel DUO als de rechtbank, heeft hij nooit een reactie ontvangen. Na navraag van NOS op 3 heeft een medewerker van DUO telefonisch contact met Murat opgenomen en excuses aangeboden voor het negeren van zijn klacht.

Naar aanleiding van het onderzoek van NOS op 3 en Investico heeft minister Dijkgraaf het fraudesysteem van DUO tijdelijk stopgezet. Er zal ook een onderzoek worden ingesteld om te achterhalen hoe de oververtegenwoordiging van studenten met een migratieachtergrond verklaard kan worden.

Het is duidelijk dat DUO meerdere malen is gewaarschuwd voor mogelijke discriminatie en vooringenomenheid bij fraudecontroles. Duizenden euro's zijn ten onrechte teruggevorderd van studenten met een migratieachtergrond. Het is belangrijk dat er nu grondig onderzoek wordt gedaan om deze problemen aan te pakken en ervoor te zorgen dat studenten gelijkwaardig worden behandeld, ongeacht hun afkomst.