Sterrenkundigen pleiten voor strengere regels vanwege hinder door satellietzwermen

Gepubliceerd op 06/07/2023 03:00 in Binnenland

Sterrenwachten en astronomen die gebruikmaken van radiotelescopen hebben al jaren geklaagd over de hinder veroorzaakt door satellietzwermen zoals het Starlink-netwerk van SpaceX. Nu is echter ook wetenschappelijk bewijs gevonden dat radiotelescopen last hebben van deze satellietzwermen. Uit onderzoek met de Nederlandse radiotelescoop LOFAR blijkt dat satellieten straling lekken op golflengtes die astronomen gebruiken om het heelal te onderzoeken. Om verdere hinder te voorkomen, pleiten sterrenkundigen voor strengere regelgeving.

Het is al langer bekend dat satellieten hinder kunnen veroorzaken doordat ze licht weerkaatsen. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de witte strepen die soms te zien zijn op foto's van sterren, veroorzaakt door passerende satellieten. Het nieuwe onderzoek toont aan dat dit probleem breder speelt: satellieten kunnen straling uitzenden op golflengtes die wetenschappers gebruiken voor hun onderzoek naar het heelal.

De afgelopen jaren is het aantal satellieten in een lage baan om de aarde explosief toegenomen. Sinds 2019 is het aantal satellieten verdubbeld en steeds meer bedrijven lanceren satellietzwermen, soms bestaande uit duizenden kleine satellieten. Het bekendste voorbeeld hiervan is Starlink van SpaceX, maar ook bedrijven zoals Amazon, OneWeb en de Europese Unie werken aan dergelijke netwerken. Op dit moment bestaat Starlink uit ongeveer 2100 satellieten, met plannen voor nog eens 12.000 satellieten. Het totale aantal satellieten in de ruimte zal naar verwachting explosief blijven toenemen.

Er zijn momenteel weinig internationale regels voor satellietlanceringen. Alleen de Amerikaanse Federal Communications Commission moet toestemming geven voor satellieten die vanuit de VS worden gelanceerd, zoals die van SpaceX.

Naast het veroorzaken van lichtvervuiling, zorgen satellieten ook voor andere hinder. Er ontstaat steeds meer ruimteafval, wat kan leiden tot botsingen in de ruimte. Bovendien weerkaatsen satellieten licht, waardoor waarnemingen verstoord worden. Ongeveer 2,7 procent van alle observaties die de ruimtetelescoop Hubble tussen 2002 en 2021 heeft gedaan, werd verstoord door passerende satellieten. Ook wordt de nachthemel hierdoor iets lichter, waardoor het moeilijker wordt om zwakke objecten waar te nemen.

Radiotelescopen, zoals LOFAR in Nederland, hebben al langer last van storingen. Elektronische apparatuur in de omgeving en zelfs windparken kunnen storing veroorzaken. De zorgen over de toenemende hoeveelheid satellieten zijn de afgelopen jaren ook gegroeid. Te veel ruis maakt bepaalde waarnemingen kostbaarder of zelfs onmogelijk.

Om te onderzoeken of satellieten uit zwermen straling uitzenden op de golflengtes die radioastronomie gebruikt, hebben wetenschappers LOFAR gebruikt om metingen te doen aan 68 satellieten van Starlink. Uit het onderzoek blijkt dat 47 van deze satellieten straling uitzenden op veel lagere golflengtes.

SpaceX heeft wel actie ondernomen om de hinder van witte strepen te verminderen. Het bedrijf werkt aan technische oplossingen om de satellieten minder licht te laten weerkaatsen. De onderzoekers hebben contact opgenomen met SpaceX en zijn in gesprek over mogelijke oplossingen voor de storende straling. Aanpassingen zijn al gedaan aan de volgende generatie satellieten.

Het uiteindelijke doel van de sterrenkundigen is het invoeren van strengere regelgeving. Op aarde zijn apparaten gebonden aan grenzen wat betreft uitgestraalde straling, maar in de ruimte gelden deze regels niet voor straling die per ongeluk ontstaat